Dane GIP: Państwowa Inspekcja Pracy zwiększyła o ponad 90 proc. liczbę kontroli u pracodawców

Pomagajmy Ukrainie - Ty też możesz pomóc

Na początku tego i poprzedniego roku wykroczenia dotyczyły głównie art. 283, 282 i 281 kodeksu pracy. Eksperci komentujący dane uważają, że jeśli nie pojawi się kolejna fala pandemii i nie zostaną wprowadzone nowe obostrzenia, to nie należy spodziewać się wzmożonych kontroli. Jednocześnie dodają, że wykrywane naruszenia będą trudne do ograniczenia.

Jak wynika z danych Głównego Inspektoratu Pracy (GIP), w pierwszym kwartale br. kontrolerzy Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) przeprowadzili 14 260 kontroli. To o 93,5 proc. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku, kiedy takich działań było 7 369. Jednocześnie organ wyjaśnia, że różnice w liczbie przeprowadzonych kontroli w ww. okresach wynikają z obostrzeń pandemicznych, które w 2021 roku były bardziej rygorystyczne niż w tym roku.

- Dostosowanie środowiska pracy do nowych, niespotykanych wcześniej pandemicznych wymagań sprawiało pracodawcom spore kłopoty, bez względu na rozmiar działalności i liczbę zatrudnianych pracowników. I miało to wpływ na wzmożone kontrole w tym i w zeszłym roku - komentuje dr Rafał Hrynyk, Przewodniczący Platformy ds. Promocji Bezpieczeństwa i Zdrowia Pracy Pracodawców RP.

Od początku stycznia do końca marca br. w 11 877 przypadkach wydano środki prawne (83,3 proc. wszystkich przeprowadzonych kontroli), a rok wcześniej - w 6 135 (83,3 proc.). W ocenie adwokata Bartłomieja Raczkowskiego, utrzymujący się odsetek jest bardzo wysoki. Jednak z jego obserwacji wynika, że inspektorzy często wydają nakazy nawet w dość błahych sprawach, np. dot. niewykorzystania trzech dni urlopu przez pracownika w danym roku kalendarzowym, tylko dopiero w kolejnym.

- W Polsce najwięcej jest małych i średnich przedsiębiorstw, których w odróżnieniu od dużych firm nie stać na wdrażanie skutecznych działań systemowych, ukierunkowanych na zapewnienie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Często nie mają też one wystarczającej wiedzy w zakresie BHP. Natomiast patrząc na zebrane dane, warto zadać sobie pytanie, czy przeprowadzona liczba kontroli względem prawie 4 mln zarejestrowanych podmiotów jest wystarczająca do formułowania konkluzji odzwierciedlających faktyczną sytuację - mówi dr Hrynyk.

Z pozyskanych danych wynika również, że w pierwszym kwartale br. najwięcej kontroli przeprowadzono w woj. śląskim - 1 952 (od stycznia do marca ub.r. - 1 017), mazowieckim - 1 484 (rok wcześniej - 1 222), dolnośląskim - 1 311 (poprzednio - 536), wielkopolskim - 1 284 (w pierwszym kwartale 2021 roku - 696) oraz pomorskim - 1 014 (na początku zeszłego roku - 491). Najmniej było ich w woj. opolskim - 392 (wcześniej - 273), lubuskim - 393 (poprzednio - 160) oraz warmińsko-mazurskim - 420 (od stycznia do marca ub.r. - 195).

- Z pewnością wyznacznikiem przeprowadzonych kontroli były dane dotyczące ilości pracodawców zarejestrowanych w poszczególnych województwach. Znaczenie mogło mieć również zaplecze, jakim dysponuje PIP w postaci liczby inspektorów przypadających na okręgi działające w tych obszarach - wyjaśnia ekspert z Pracodawców RP.

GIP informuje także, że w analizowanych okresach lat 2021-2022 wykroczenia dotyczyły głównie art. 283 kodeksu pracy (odpowiednio 47 proc. i 46 proc. wszystkich stwierdzonych). Na drugim miejscu jest art. 282 kp (29 proc. i 28 proc.), a na trzecim - art. 281 kp (13 proc. i 15 proc.). Pozostałe przypadki stanowiły ok. 10 proc.

 - To nie jest zaskoczeniem, że na czele jest art. 283. Nasze prawo w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest ogromne, rozległe, drobiazgowe, dość przestarzałe i trudne do stosowania. Nie dziwię się, że na tym polu pracodawcy najczęściej popełniają błędy. Oczywiście naruszenia mogą być zarówno błahe, jak i ciężkie. Z kolei art. 281 zawiera wykroczenia przeciw drobnym formalnościom. Ktoś np. nie prowadzi akt pracowniczych zgodnie z prawem i to już jest wykroczeniem - stwierdza Bartłomiej Raczkowski.

Do tego GIP podaje, że katalog nieprawidłowości ujawnianych przez inspektorów pracy na terenie całego kraju jest od lat ten sam. Dotyczą one głównie ewidencjonowania czasu pracy, terminowości wypłaty wynagrodzenia, prowadzenia dokumentacji pracowniczej, szkoleń i badań okresowych oraz wstępnych. W dalszym ciągu pracodawcy nadużywają stosowania umów cywilnoprawnych w sytuacjach, gdy praca jest świadczona w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy.

- Wszystkie te nieprawidłowości będą trudne do ograniczenia. Nadużywanie umów cywilnoprawnych będzie problem tak długo, jak długo przepisy prawne będą dyskryminowały zatrudnienie pracownicze, obciążając je - składkami i podatkami, a także największą liczbą trudnych do przestrzegania formalności - zaznacza mec. Raczkowski.

Jeśli nie pojawi się kolejna fala pandemii i nie zostaną wprowadzone nowe obostrzenia, to nie należy spodziewać się wzmożonych kontroli, co podkreśla dr Hrynyk.

Odnosząc się do informacji przedstawianych przez Główny Inspektorat Pracy, ekspert dodaje również, że w latach 2022-2024 kluczowe działania PIP będą koncentrowały się na zakładach, w których występuje wiele zagrożeń zawodowych. Dotyczy to sektora budowlanego i wytwórców stosujących chemiczne czynniki środowiska pracy. Ponadto w programie pracy PIP, który przybliża ekspert Pracodawców RP, wskazane zostały zadania dot. przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym BHP, dla górnictwa i opieki zdrowotnej oraz handlu. W przypadku zakładów rolnych podano ograniczenie zagrożeń zawodowych i wypadkowych z uwzględnieniem legalności zatrudnienia i prawnej ochrony pracy.