Kontrole L4 przez ZUS. Jakie metody stosują kontrolerzy?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach swoich obowiązków ma prawo dokonywać kontroli zwolnień lekarskich celem upewnienia się, że zwolnienie zostało wystawione zasadnie, a pracownik stosuje się do zaleceń lekarza. Kontroli dokonują wyznaczeni pracownicy jednostek terenowych ZUS.

Choć na kontrolę zwolnienia lekarskiego może być narażony każdy, to jednak pracownicy ZUS w szczególności zwracają uwagę na niektóre czynniki. Kontrole częściej przeprowadzane są w przypadku:

• pracowników, którzy nagminnie otrzymują L4 na krótki okres czasu,
• pracowników, którzy otrzymują kolejne zwolnienia lekarskie od innych lekarzy na różne schorzenia,
• pracowników, którzy nie stawiają się na badanie kontrolne wyznaczone przez ZUS,
• pracowników, którzy mają już historię wcześniejszych nadużyć L4.

Kontrole ZUS mogą być przeprowadzane także na zgłoszenie pracodawcy, który podejrzewa, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego przeznaczeniem. Ponadto kontrole pracownika na L4 może również przeprowadzić sam pracodawca, pod warunkiem, że zatrudnia powyżej 20 osób ubezpieczonych.

Wyznaczeni kontrolerzy przede wszystkim sprawdzają, czy zwolnienie lekarskie wystawione jest zasadnie oraz, czy okres niezdolności do pracy jest adekwatny do danego schorzenia. Ponadto inspektorzy ZUS sprawdzają również, czy pracownik wykorzystuje zwolnienie zgodnie z jego przeznaczeniem.

Kontrolerzy ZUS-u dokonują kontroli L4 w miejscu zamieszkania lub pobytu danego pracownika. Inspektorzy mogą sprawdzić, czy pracownik przebywa pod wskazanym adresem, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jak się okazuje, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może również kontrolować poszczególnych pracowników, sprawdzając ich profile w mediach społecznościowych. Zdarzają się bowiem sytuacje, że pracownik przebywa na L4, a jednocześnie w mediach społecznościowych publikuje zdjęcia z egotycznych wakacji.

Ponadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma także prawo skontrolować elektronicznie zwolnienia, skonsultować się z lekarzem prowadzącym oraz wysłać pracownika na ponowne wykonanie badań lub na badanie u lekarza orzecznika ZUS. Wówczas lekarz orzecznik ZUS przeprowadza badanie i/lub sprawdza dokumentację medyczną i na tej podstawie orzeka, czy pracownik nadal jest niezdolny do pracy. Jeżeli lekarz uzna, że osoba przebywająca na L4 nie jest chora, to wtedy wystawia orzeczenie, które skraca okres niezdolności do pracy.

ZUS oprócz bezpośredniego sprawdzenia pracownika na L4, może również dokonać przesłuchania świadków, głównie przełożonych lub współpracowników.

Za nadużywanie zwolnień lekarskich oraz wykorzystywanie ich niezgodnie z przeznaczeniem, pracownik może zostać obarczony poważnymi konsekwencjami. Pracownik, który przebywa na zwolnieniu lekarskim i wykorzystuje je niezgodnie z przeznaczeniem, traci przede wszystkim prawo do zasiłku chorobowego.

Co więcej, jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzna, że świadczenie zostało wypłacone niezgodnie ze stanem faktycznym, to wówczas pracownik będzie musiał zwrócić do ZUS-u całą kwotę zasiłku, jaki otrzymał.

Ponadto pracodawca może uznać, że wykorzystywanie L4 niezgodnie z przeznaczeniem jest naruszaniem podstawowych obowiązków pracownika, za które grozi każdy rodzaj zwolnienia w trybach dopuszczalnych przez Kodeks pracy. Wobec tego pracownik, który np. pojechał na wakacje na zwolnieniu lekarskim, może zostać dyscyplinarnie zwolniony z pracy.

Konsekwencje czekają również lekarza, który bezzasadnie wypisał zwolnienie lekarskie. ZUS może w takim przypadku skierować zawiadomienie do prokuratury oraz cofnąć lekarzowi uprawnienia do wystawiania zwolnień.

Zgodnie z przepisami zwolnienie lekarskie to dokument, który potwierdza czasową niezdolność do pracy z powodu choroby lub wypadku. Pracownik, który przebywa na L4 powinien więc stosować się do zaleceń lekarza i nie wykonywać żadnych czynności, które mogłyby pogorszyć stan jego zdrowia i tym samym, przedłużyć zwolnienie.

Pracownicy mogą otrzymać dwa rodzaje zwolnienia lekarskiego. Pierwsze z nich to L4 z cyfrą "1", czyli tzw. leżące zwolnienie, zgodnie z którym pracownik powinien przebywać w domu. Jedynym wyjątkiem są sytuacje, gdy wyjście z domu spowodowane jest czynnikami zdrowotnymi, np. wizytą u lekarza, badaniami czy wizytą w aptece.

Drugi rodzaj zwolnienia to L4 z cyfrą "2", czyli tzw. chodzące zwolnienie. Ten rodzaj zwolnienia dopuszcza wykonywanie czynności, które mają za zadanie zaspokoić podstawowe potrzeby pracownika. Co więcej, pracownik może również opuścić mieszkanie, np. w celu udania się na spacer, jeżeli taką aktywność zalecił mu lekarz.

W okresie posiadania zwolnienia lekarskiego nie można natomiast m.in.:

• wykonywać innej pracy zarobkowej,
• pracować zdalnie,
• remontować mieszkania,
• wykonywać drobnych prac naprawczych,
• pracować w gospodarstwie,
• pracować w ogródku,
• kosić trawy,
• wyjeżdżać na wakacje,
• brać udziału w innych czynnościach, które nie są wskazane w procesie powrotu do zdrowia.

Jak wynika z informacji na stronie zus.pl prawo do zasiłku chorobowego w przeszłości utracił m.in. lekarz, który podczas własnego L4, wystawiał zwolnienia innym pacjentom. Co więcej, zasiłek chorobowy stracił także pracownik, który przebywał na L4 z powodu chorego kręgosłupa i jednocześnie podczas Świąt Wielkanocnych brał udział w procesji, niosąc krzyż.

Od 2025 r. inspektorzy ZUS-u będą mieli nowe uprawnienia rozszerzające zakres kontroli. Kontrolerzy będą mogli dokonać kontroli L4 w miejscu zamieszkania lub pobytu pracownika, w miejscu pracy, miejscu prowadzenia działalności lub w innych lokalizacjach, które zostaną uznane za konieczne w toku procedury.

Co więcej, kontrolerzy dokonujący kontroli L4 będą mieli prawo wejść na teren kontroli oraz żądać informacji od pracodawców, lekarzy i osoby kontrolowanej. Całość procedury zostanie następnie udokumentowana w protokole.

WB