Pracownik nie bałwan...
Zapewnienie odpowiedniej temperatury w miejscu pracy należy do istotnych obowiązków pracodawcy w zakresie stworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Z kolei konieczność wykonywania obowiązków przez pracownika jest niezależna od pory roku i ekonomicznych możliwości firmy.
Praca w warunkach szczególnie uciążliwych, jaką jest praca w niskich temperaturach, nie może być, co do zasady, rekompensowana dodatkowym wynagrodzeniem - taka możliwość istnieje jedynie w sytuacji, gdy tego rodzaju postanowienia zostały zapisane w układzie zbiorowym pracy. Nie zwalnia to pracodawcy z konieczności podejmowania działań zmierzających do poprawy warunków pracy.
Minimalna temperatura w pomieszczeniach
Wymagania dotyczące minimalnej temperatury w miejscu pracy zawarte są w kilku rozporządzeniach wydanych na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Przede wszystkim jest to rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z którym temperatura w pomieszczeniach pracy powinna być dopasowana do rodzaju prowadzonej pracy - jej metod i wysiłku fizycznego koniecznego do jej wykonania (§ 30), nie może być jednak niższa niż 14°C. Wyjątkiem są sytuacje, gdy ze względów technologicznych zapewnienie takiej temperatury nie jest możliwe (pomieszczenia pracy, gdzie konieczne jest utrzymanie niskiej temperatury, takie jak chłodnie).
W przypadku lekkich prac fizycznych i prac wykonywanych w pomieszczeniach biurowych temperatura nie powinna spadać poniżej 18°C. Ponadto pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed nagłym wtargnięciem zimnego powietrza z zewnątrz, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej wymiany powietrza i właściwej wilgotności.
Praca na zewnątrz
Pracujący na zewnątrz lub w pomieszczeniach, które z przyczyn technologicznych pozbawione są ogrzewania, to pracownicy szczególnie narażeni na szkodliwe działanie niskich temperatur. Dlatego też - zgodnie z § 45 ust. 4 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - tego rodzaju stanowiska pracy powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed warunkami atmosferycznymi, w tym niską temperaturą i wiatrem.
W celu zabezpieczenia tego obowiązku firma powinna zapewnić pomieszczenie, w którym wykonujący pracę w warunkach chłodu będą mieli możliwość rozgrzania się, zmiany odzieży i podgrzania posiłku - minimalna temperatura w takim pomieszczeniu powinna wynosić co najmniej 16°C. Na każdego pracownika musi przypadać co najmniej 0,1 m2 (całkowita powierzchnia pomieszczenia przeznaczonego na ogrzanie się nie powinna być mniejsza niż 8 m2). Jeśli firma z ważnych względów nie może zapewnić pomieszczenia do ogrzania (np. ze względu na specyfikę wykonywanej działalności), powinna przynajmniej dostarczyć pracownikom w pobliżu ich stanowisk bezpieczne urządzenia będące źródłem ciepła (grzejniki, koksowniki).
Napoje i posiłki
Jak stanowi art. 232 K.p. pracodawca musi zapewnić nieodpłatnie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Rodzaje tych posiłków i napojów określa rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Napoje i posiłki wydawane są bezpłatnie, pracodawca może je dostarczyć we własnym zakresie lub wykupić w zakładzie gastronomicznym. Przepisy nie przewidują możliwości wypłacania za nie ekwiwalentu.
Posiłki (składające się w połowie z węglowodanów, a także z tłuszczów i białek) powinny być dostarczane pracownikom, którzy:
- wykonują prace fizyczne o efektywnym wydatku energetycznym organizmu powyżej 2000 kcal dla mężczyzn i 1100 kcal dla kobiet;
- wykonują prace fizyczne o efektywnym wydatku energetycznym organizmu powyżej 1500 kcal (dla mężczyzn) lub 1000 kcal (dla kobiet):
- w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stała temperatura poniżej 10°C lub wskaźnik obciążenia termicznego wynosi powyżej 25°C,
- na otwartej przestrzeni w okresie zimowym - czyli od 1 listopada do 31 marca;
- pracują pod ziemią;
- są zatrudnieni przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
Pracownikom zatrudnionym w warunkach mikroklimatu zimnego oraz przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C należy zapewnić odpowiednią do zapotrzebowania ilość gorących napojów. Napoje powinny być dostępne w ciągu całej zmiany roboczej.
Temperatura a prawo do powstrzymania się od pracy
Zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo powstrzymania się od wykonywania pracy, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia jego lub jego współpracowników. Co więcej, w sytuacji, gdy pracodawca nie usuwa powstałego w miejscu pracy zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z tego miejsca, zawiadamiając o tym przełożonego.
Praca w środowisku, w którym panują temperatury znacznie niższe od dopuszczalnych, może zostać uznana za zagrażającą życiu lub zdrowiu, np. w przypadku czynności wymagających precyzji manualnej, dokładności lub wykonywanych przy użyciu narzędzi powodujących zagrożenie. Obniżona sprawność ruchowa lub koncentracja mają bowiem zdecydowanie ujemny wpływ na bezpieczeństwo stanowiska pracy.
Podstawa prawna:
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650.
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów - Dz.U. Nr 60, poz. 279.
- Ustawa z dn. 26.06.1974 r. - Kodeks pracy - tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.
Czytaj również:
Praca w piżamie i w wygodnym łóżku
