Renta socjalna, chorobowa i rodzinna. Ile można dostać świadczenia?

Renta socjalna to świadczenie pieniężne wypłacane osobom, które są całkowicie lub częściowo niezdolne do pracy. 

Świadczenie to wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i przysługuje osobom, u których wystąpiła niezdolność do pracy, a czynnik zdrowotny pojawił się przed ukończeniem 18. roku życia lub 25. roku w przypadku osób kontynuujących naukę. 

Aby uzyskać rentę socjalną, niezdolność do pracy musi zostać potwierdzona przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS.

Renta socjalna nie wyklucza możliwości podjęcia zatrudnienia, niemniej jednak ZUS powinien zostać o tym poinformowany, ponieważ w przypadku przekroczenia limitu, renta socjalna może zostać zmniejszona lub całkowicie zawieszona.

Poniżej przedstawiamy obowiązujące limity w przypadku jednoczesnego pobierania renty i bycia osobą zatrudnioną:

• jeżeli przychód będzie niższy niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, to ZUS wypłaci rentę w pełnej wysokości,
• jeżeli przychód będzie wyższy niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy i nie przekroczy 130 proc., to renta socjalna zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia, ale nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia,
• jeżeli przychód będzie wyższy niż 130 proc., to renta socjalna zostanie zawieszona.

Wysokość renty socjalnej jest corocznie waloryzowana. Od 1 marca 2023 roku renta socjalna wynosi 1588,44 zł, co daje ok. 1445 zł na rękę.

Renta z tytułu niezdolności do pracy, nazywana zamiennie rentą chorobową jest przyznawana osobom, które są całkowicie niezdolne do pracy ze względu na swój stan zdrowia. Renta chorobowa przysługuje osobom, które spełnią poniższe warunki:

● są niezdolne do pracy,

● mają wymagany odpowiedni do wieku staż ubezpieczenia:

○ 1 rok jeżeli stały się niezdolne do pracy, zanim ukończyły 22. rok życia,

○ 2 lata jeżeli stały się niezdolne do pracy między 20. a 22. rokiem życia,

○ 3 lata - jeżeli stały się niezdolne do pracy między 22. a 25. rokiem życia,

○ 4 lata - jeżeli stały się niezdolne do pracy między 25. a 30. rokiem życia,

○ 5 lat - jeżeli stały się niezdolne do pracy po ukończeniu 30 lat, przy czym okres ten musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem, w którym zgłoszony został wniosek o rentę lub przed dniem, w którym powstała niezdolność do pracy,

● niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych wskazanych w ustawie emerytalnej, albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Wymóg nie obowiązuje, jeżeli spełnione następująco warunki:

○ jesteś całkowicie niezdolny do pracy

○ masz co najmniej 20-letni staż ubezpieczeniowy dla kobiet i 25-letni dla mężczyzn.

Renta z tytułu niezdolności do pracy może zostać przydzielona na okres stały (jeżeli niezdolność do pracy jest całkowita) oraz tymczasowy (jeżeli niezdolność jest czasowa). Jeżeli lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, że dana osoba może pracować, ale nie w swoim zawodzie, wówczas może zostać mu przyznana tzw. renta szkoleniowa.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wyliczana jest indywidualnie na podstawie liczby przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości zarobków.

Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy liczona jest poprzez zsumowanie:

• 24 proc. kwoty bazowej,
• po 1,3 proc. podstawy wymiaru, za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
• po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok nieskładkowy, z uwzględnienie, pełnych miesięcy,
• po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresu, który brakuje do pełnych 25 lat stażu ubezpieczenia liczonych do dnia, w którym zostanie złożony wniosek o rentę do dnia, w którym osiągnięty zostanie wiek 60 lat.

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi natomiast 75 proc. renty z tytułu całkowitej. 

Renta rodzinna przeznaczona jest dla bliskich osoby zmarłej, która pobierała emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, lub spełniała warunki do uzyskania tych świadczeń.

Prawo do renty rodzinnej przysługuje:

● dzieciom zmarłego, dzieciom drugiego małżonka lub dzieciom przysposobionym, które nie ukończyły 16 lat lub 25 w przypadku, gdy się uczą. Renta bezwzględnie przysługuje dzieciom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole do ukończenia 25. roku życia,

● wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom przyjętym na wychowanie i utrzymanie przez osiągnięciem 18. roku życia, jeśli:

○ zostały przyjęte co najmniej 1 rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć nastąpiła w wyniku wypadku,

○ nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a jeżeli ich rodzice żyją, to nie są oni w stanie zapewnić im utrzymania.

● małżonkom, jeżeli w chwili śmierci małżonka ukończyli 50. rok życia lub byli niezdolni do pracy. Renta rodzinna przysługuje również małżonkom w sytuacji, gdy np.:

○ wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyły 16. roku życia,

○ małżonek nie pozostawał we wspólności małżeńskiej i oprócz spełnienia warunków wymienionych powyżej, w dniu śmierci małżonka miał prawo do alimentów ustalone wyrokiem lub zgodą sądową,

● rodzicom, jeżeli ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania lub spełniają oni niektóre warunki określone dla wdowy i wdowca.

Wysokość renty rodzinnej zależna jest od wysokości renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i wynosi ona:

• dla jednej osoby uprawnionej - 85 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałaby osobie zmarłej,
• dla dwóch osób - 90 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałaby osobie zmarłej,
• dla trzech i więcej osób - 95 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałaby osobie zmarłej.

Jeżeli uprawniony do renty rodzinnej jednocześnie ubiega się o rentę socjalną, to wówczas może on pobierać oba świadczenia, jeżeli ich wysokość łącznie nie przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

WG