Emerytury z PPK: Kontrowersyjne propozycje NBP
Narodowy Bank Polski podtrzymał swoją negatywną ocenę proponowanego domyślnego sposobu wypłacania środków z Pracowniczych Planów Kapitałowych i uważa, że program powinien wypromować świadczenia wypłacane dożywotnio. Problem jednak w tym, że na naszym rynku nie ma takich produktów, a nawet za granicą trudno znaleźć przykłady krajów, w których funkcjonowałyby takie przez długi czas zapewniając wysokie świadczenia.
Projekt PPK zakłada, że świadczenie (a są to prywatne środki uczestnika) można zacząć pobierać od 60. roku życia przez 10 lat. To nie podoba się NBP, który uważa, że taka konstrukcja może powodować ograniczenie dochodów po osiągnięciu 70. roku życia.
- Pożądane jest takie przeformułowanie projektu, by stał się mechanizmem zapewniającym bodźce do rozwoju rynku rent dożywotnich. Wśród instytucji funkcjonujących na rynku, zakłady ubezpieczeń posiadają kompetencje w zakresie zarządzania ryzykiem długowieczności i śmiertelności. W opinii NBP zakłady ubezpieczeń oferujące wypłaty rent dożywotnich mogłyby się stać ważnymi inwestorami długoterminowymi na rynku papierów dłużnych - napisano w opinii NBP do nowej wersji projektu ustawy o PPK.
Jednak bank centralny nie powołuje się na konkretne przykłady krajów, w których takie produkty funkcjonowałyby powszechnie. Tymczasem wymagają one oszacowania życia klienta i ubezpieczyciel, który chce zabezpieczyć rentowność oferowania takiego produktu zakłada, że jego klienci będą żyli dłużej niż średnio (wysoko wycenia ryzyko dożycia późnego wieku). Przy wydłużającym się cyklu życia to ryzyko jest coraz większe. A jednym z podstawowych założeń PPK są niskie opłaty pobierane przez instytucje oferujące plany kapitałowe ( łącznie, maksymalnie 0,6 proc.). To ma być jeden z elementów zachęcających do szerokiego uczestnictwa w programie emerytalnym (obok dopłat z budżetu).
- Warto promować renty dożywotnie jako dodatkowe ubezpieczenie emerytalne, finansowane ze środków zgromadzonych na PPK. Jednakże obecnie nie jest zasadne, aby w ramach PPK, był to podstawowy produkt, ponieważ na rynku nie są dostępne takie ubezpieczenia z uwagi na ryzyko odwrotnej selekcji i wysokie ceny takich ubezpieczeń. PPK to system prywatny i dobrowolny, a tym samym Polacy powinni mieć zapewniony swobodny wybór, tak jak to jest zaproponowane w obecnym projekcie ustawy o PPK- tłumaczy Paweł Borys, prezes Polskiego Funduszu Rozwoju i architekt systemu PPK.
Również eksperci od zarządzania aktywami zwracają uwagę, że trudno znaleźć przykłady krajów, w których funkcjonowałby prywatny system emerytalny oparty na rencie dożywotniej. Za to podkreślają, że PPK trzeba wprowadzić jak najszybciej.
- Pomysł utworzenia PPK jest bardzo dobry, a ich wprowadzenie jest wręcz niezbędne. Tego typu programy zostały wprowadzone we wszystkich krajach gdzie funkcjonują dojrzałe systemy emerytalne. W wielu z nich, oprócz III- filarowych programów, w których partycypują zarówno pracownicy jak i pracodawcy, powszechne są też indywidualne produkty emerytalne. Przykładowo w Danii 90 proc. dorosłych osób jest uczestnikami dodatkowych programów emerytalnych. Nie znam natomiast przykładów krajów, gdzie w długim okresie funkcjonowałyby na dużą skalę powszechne renty dożywotnie oferowane przez prywatne firmy - mówi Wojciech Kiermacz, analityk Analizy Online.
Nawet przykład Holandii pokazuje, że wprawdzie w pracowniczych programach emerytalnych jeszcze dominują programy o zdefiniowanym świadczeniu, ale to się zmienia i firmy, które je oferują muszą uwzględniać ryzyko i koszty, co się negatywnie odbija na wysokości świadczenia. Dlatego system ewoluuje i coraz bardziej popularne stają się produkty zdefiniowanej składki oraz mieszane.
Polska Izba Ubezpieczeń deklaruje, że popiera pomysł rent dożywotnich w ramach PPK, choć na razie bez żadnych konkretów.
- Środki z PPK powinny być wypłacane w formie rent dożywotnich. Nie ma lepszego sposobu, by aktywa z PPK faktycznie stanowiły wsparcie przez cały czas trwania emerytury. Inne formy wypłat, jak np. wypłata jednorazowa, to ryzyko, że oszczędzający mimo zgromadzonych środków, pozostanie przez część emerytury bez wsparcia finansowego. Zakłady ubezpieczeń cały czas analizują ustawę, również pod kątem oferowania rent dożywotnich, natomiast na obecnym etapie trudno mówić o konkretach - podkreśla Jan Grzegorz Prądzyński, prezes zarządu PIU.
Nowa wersja ustawy dopuszcza udział zakładów ubezpieczeń w systemie PPK (w pierwszej miały to być tylko TFI), ale PIU zabiega o zwolnienie aktywów, zgromadzonych przez firmy ubezpieczeniowe w ramach udziału w PPK, z podatku od instytucji finansowych, bo jak argumentuje przy założonym limicie opłat ubezpieczyciele musieliby do tych produktów dopłacać.
Z kolei Wojciech Kiermacz z Analiz Online podkreśla, że biorąc pod uwagę prognozowaną stopę zastąpienia (czyli relację przyszłej emerytury do ostatnich zarobków - red.), która wyniesie 30-40 proc., Polacy oprócz uczestnictwa w PPK powinni oszczędzać też w innych dostępnych produktach jak Indywidualne Konto Emerytalne czy Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego.
Monika Krześniak-Sajewicz
