Wdowa bez dostępu do pieniędzy? Pułapka wspólnego konta, o której nikt nie mówi

• Bank może tymczasowo zablokować wspólne konto po śmierci męża, a wypłata środków przez wdowę wymaga przedstawienia aktu poświadczenia dziedziczenia lub postanowienia sądu.
• Część środków ze wspólnego konta wchodzi do masy spadkowej, co oznacza, że nie cała kwota należy do wdowy. Mogą ją odziedziczyć także dzieci, rodzice lub inni spadkobiercy ustawowi.
• Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci chroni część środków przed postępowaniem spadkowym, ale nie zastępuje dziedziczenia i nie obejmuje całej kwoty zgromadzonej na koncie.

Zrozumienie, czym jest masa spadkowa, to kluczowy krok w ustaleniu, co podlega dziedziczeniu po zmarłym mężu. Obejmuje ona wszystkie prawa i obowiązki majątkowe, które przysługiwały spadkodawcy w chwili śmierci i nie wygasły z powodu ich osobistego charakteru, co wynika z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego. Do masy spadkowej zalicza się zarówno majątek wspólny małżonków - w proporcji wynikającej z przepisów prawa rodzinnego - jak i składniki nabyte przez męża przed ślubem, o ile nie zostały objęte rozdzielnością majątkową (art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). W praktyce oznacza to, że dziedziczeniu podlegają nieruchomości, ruchomości (np. pojazdy, wyposażenie domu), środki finansowe zgromadzone na kontach bankowych oraz prawa autorskie o charakterze majątkowym, które mogą być przekazywane spadkobiercom.

Istotne jest także rozróżnienie między majątkiem wspólnym a osobistym zmarłego. Do tego drugiego należą przedmioty i prawa nabyte przed zawarciem małżeństwa, a także te, które mąż otrzymał już po ślubie w drodze darowizny, spadku lub zapisu testamentowego - o ile nie były one przeznaczone dla obojga małżonków. Jeżeli nie wprowadzono szczególnych zapisów w testamencie, cały ten majątek również wchodzi do masy spadkowej na podstawie zasad ogólnego dziedziczenia. Intercyza, choć ustanawia rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa, nie ma wpływu na prawo do dziedziczenia - wdowa może dziedziczyć zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.

Jednak nie wszystkie prawa i zobowiązania spadkodawcy przechodzą na spadkobierców. Zgodnie z art. 922 § 2 k.c., masa spadkowa nie obejmuje praw niemajątkowych, takich jak obowiązki alimentacyjne, opieka nad osobami zależnymi czy kuratela - wszystkie te uprawnienia wygasają z chwilą śmierci. Do spadku nie wchodzą również prawa ściśle związane z osobą zmarłego, na przykład: służebność osobista, użytkowanie czy koncesje przyznane indywidualnie. Należy także pamiętać, że spadkobiercy nie przejmują kar administracyjnych, mandatów ani zobowiązań wynikających z odpowiedzialności karnej. Natomiast długi cywilnoprawne, takie jak niespłacone kredyty czy zobowiązania wynikające z umów cywilnych, stają się częścią masy spadkowej i mogą obciążać spadkobierców.

Przeczytaj też: Kto dziedziczy, gdy jest rozdzielność majątkowa? Spadek a intercyza

Zgodnie z art. 51a Prawa bankowego, współwłaściciele rachunku mają prawo samodzielnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami, o ile umowa bankowa nie stanowi inaczej. W praktyce jednak, gdy bank otrzymuje informację o śmierci jednego ze współposiadaczy, może zablokować dostęp do konta do czasu wyjaśnienia sytuacji spadkowej. Takie działanie ma na celu zabezpieczenie środków, ponieważ część zgromadzonych pieniędzy może należeć do masy spadkowej i podlegać dziedziczeniu. W efekcie wdowa - mimo że była współposiadaczem konta - może nie mieć pełnego dostępu do zgromadzonych oszczędności, dopóki nie przedstawi prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.

Należy też pamiętać, że współposiadanie konta nie oznacza, iż wdowa automatycznie staje się jedynym właścicielem całej sumy. Środki zgromadzone na wspólnym rachunku w części należącej do zmarłego współposiadacza wchodzą do masy spadkowej i podlegają dziedziczeniu zgodnie z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego. W praktyce oznacza to, że jeśli konto było prowadzone wspólnie, połowa środków może należeć do żyjącego współposiadacza, natomiast pozostała część powinna zostać podzielona między spadkobierców zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego lub testamentowego.

Rozwiązaniem tego problemu jest mechanizm przewidziany w art. 56 Prawa bankowego, czyli dyspozycja wkładem na wypadek śmierci. Pozwala to posiadaczowi rachunku wskazać osobę uprawnioną do otrzymania określonej kwoty w wypadku jego zgonu. Jest to rozwiązanie umożliwiające uniknięcie zamrożenia środków i długotrwałych procedur spadkowych, ponieważ bank może dokonać wypłaty bez konieczności przedstawiania dokumentów spadkowych. Istnieje jednak ograniczenie - wysokość dyspozycji nie może przekroczyć dwudziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Co istotne, kwota wypłacona na podstawie takiej dyspozycji nie wchodzi do masy spadkowej, lecz nie zwalnia spadkobierców z możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu zachowku.

Przeczytaj też:

Bliscy zmarłego często o tym nie wiedzą. A należą się im spore pieniądze od pracodawcy

Co to jest subkonto w ZUS? Pieniądze mogą dostać bliscy po zmarłym

Jak podzielić spadek? Nie złożysz tych dokumentów, a wniosek z sądu zostanie odrzucony