Skutki w ZUS dla przedsiębiorcy nieterminowo opłacającego składki
Bez wątpienia obowiązkiem płatnika składek jest terminowe opłacanie składek do ZUS. Niewywiązywanie się z tego obowiązku przez płatnika zasadniczo wiąże się z opłaceniem odsetek za zwłokę. Dodatkowo przedsiębiorca będący osobą fizyczną regulujący składki po terminie zostaje wyłączony przez ZUS z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Aktualnie od powyższego istnieją wyjątki, a wprowadziła je specustawa w sprawie COVID-19.
Do kiedy regulować składki? Płatnik składek będący osobą fizyczną opłacający należności składkowe wyłącznie za siebie, ich płatności za dany miesiąc dokonuje nie później niż w terminie do 10. dnia następnego miesiąca. Jeżeli płatnik jest podmiotem sfery budżetowej, wtedy płatności za dany miesiąc dokonuje do 5. dnia następnego miesiąca. Wszyscy pozostali płatnicy regulują je za dany miesiąc nie później niż do 15. dnia następnego miesiąca.
Od nieopłaconych w terminie składek ZUS, co do zasady, należne są od płatnika odsetki za zwłokę. Wynika to z art. 23 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.), zwanej ustawą systemową. Płatnik reguluje je sam, bez uprzedniego wezwania do ich uiszczenia przez ZUS. Odsetki za zwłokę wylicza się na zasadach i w wysokości określonych w Ordynacji podatkowej. Przy ich wyliczaniu należy jednak pamiętać o kilku ważnych zasadach, a mianowicie, że:
- ich naliczanie rozpoczyna się od następnego dnia po dniu, w którym płatnik miał obowiązek ostatecznie dokonać wpłaty składek na rachunek bankowy ZUS,
- ostatnim dniem, za który płatnik powinien zapłacić odsetki za zwłokę, jest dzień, w którym ureguluje on zaległość do ZUS (włącznie z tym dniem),
- wyliczone odsetki za zwłokę podlegają zaokrągleniu do pełnych złotych w taki sposób, że końcówki kwot odsetek wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 gr i więcej podwyższa się do pełnych złotych.
Dla celów składek ZUS odsetek za zwłokę nie nalicza się za dany miesiąc, gdy ich wysokość nie przekroczy 6,60 zł.
Nieterminowa wpłata składek niewątpliwie ma też wpływ na ubezpieczenie chorobowe m.in. osoby fizycznej prowadzącej pozarolniczą działalność. Jeżeli przedsiębiorca podlega temu ubezpieczeniu, to opłacone przez niego należności składkowe po obowiązującym go terminie ich płatności powodują wyłączenie go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przez ZUS. Stanowi tak art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.
Z dalszej treści tego przepisu wynika, że w takim przypadku ubezpieczenie to ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który płatnik opłacił składki po terminie. Jeżeli za część miesiąca przedsiębiorca pobrał zasiłek (np. chorobowy), wtedy dobrowolne ubezpieczenie chorobowe takiej osoby ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje (art. 14 ust. 2a ustawy systemowej). ZUS automatycznie wyłącza taką osobę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Generalnie ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego pozbawia przedsiębiorcę prawa do świadczeń przysługujących mu z tego ubezpieczenia, tj. z tytułu choroby i macierzyństwa.
Ponadto nieterminowo opłacone składki do ZUS powodują ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie tylko przedsiębiorcy, ale także osoby z nim współpracującej. ZUS może jednak wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Następuje to tylko w uzasadnionych przypadkach i wyłącznie na wniosek przedsiębiorcy.
Przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19... (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), zwanej specustawą w sprawie COVID-19 wprowadziły pewne odstępstwo od reguły, z której wynika, że zapłata składek po terminie powoduje ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Uprawniony przedsiębiorca (na swój wniosek) może bowiem być zwolniony z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek m.in. na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, należnych za okres od 1 marca do 31 maja 2020 r. W art. 31zs ust. 1 tej ustawy zawarto zastrzeżenie, że w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących (także duchownych), jeżeli przepisy uzależniają prawo lub wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych od opłacenia składek, składki na ubezpieczenia społeczne zwolnione z obowiązku ich uiszczenia traktuje się jako składki opłacone.
To oznacza, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność, z uwagi na przyjętą zasadę ciągłości tego ubezpieczenia, ze względu na zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ale pod warunkiem, że podlegała ubezpieczeniu chorobowemu w dniu 1 lutego 2020 r. (art. 31zs ust. 2 specustawy w sprawie COVID-19).
Przedsiębiorca, który ma trudności z terminowym opłacaniem składek w następstwie COVID-19 może wystąpić z wnioskiem o odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę od nieterminowych płatności składek od stycznia 2020 r. na podstawie art. 31zy10 specustawy w sprawie COVID-19. Aby mógł on skorzystać z tej preferencji, musi być płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Ulga ta dotyczy wszystkich płatników składek niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa i bez względu od kiedy prowadzona jest działalność gospodarcza.
Wniosek w tej sprawie może być złożony przez płatnika do ZUS w terminie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu. Jak wskazał ZUS na swojej stronie internetowej (www.zus.pl) odstąpienie od pobierania odsetek jest możliwe w sytuacji, gdy składki już zostały opłacone, ale po ustawowym terminie płatności i w związku z tym powstały odsetki. ZUS informuje płatnika o odstąpieniu od pobierania odsetek za zwłokę w terminie 30 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku.
autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 35 (1701) z dnia 2020-04-30
Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2019
