Krajowy Rejestr Zadłużonych wpłynie na funkcjonowanie firm
Wprowadzenie od 1 lutego 2019 r. nowych przepisów, które regulują powstanie Krajowego Rejestru Zadłużonych, ma w przyszłości utrudnić zaciąganie zobowiązań przez osoby niewypłacalne i stanowić kolejny instrument walki z osobami unikającymi płacenia alimentów. Nowe przepisy nakładają także kary na przedsiębiorców, którzy nielegalnie zatrudniają takie osoby.
Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ) ma być prowadzony w formie elektronicznej, która w założeniu ma powodować swobodny dostęp do danych w nim zawartych. W przeciwieństwie jednak do istniejącego obecnie Rejestru Dłużników Niewypłacalnych, który prowadzony jest przez Krajowy Rejestr Sądowy, nowe przepisy powodują, że KRZ ma być powszechnie wykorzystywany przez osoby fizyczne i prawne, które mają styczność z dłużnikami występującymi w rejestrze. Zmiany wprowadzone ustawą o Krajowym Rejestrze Zadłużonych mają na celu utrudnienie zaciągania zobowiązań osobom niewypłacalnym, a także m.in. unikającym płacenia alimentów i zmobilizowanie ich do spłaty tych zobowiązań. Przepisy ustawy w całości wchodzą w życie 1 grudnia 2020 r., natomiast część przepisów dotyczących głównie zmian w KRS zawartych w ustawie wejdzie w życie już od 1 lutego 2019 r. Oprócz tych przepisów od 1 stycznia 2019 r. obowiązuje także ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych.
Zasady działania rejestru
Rejestr ma mieć charakter jawny, a dostęp do niego ma być powszechny za pośrednictwem systemu informatycznego, zatem każdy będzie mógł zapoznać się z zawartymi w nim danymi. Zapewne w praktyce stanowił on będzie narzędzie do sprawdzenia kontrahenta przez banki i instytucje pożyczkowe przed zawarciem umowy i przyznaniem kredytu czy pożyczki osobie wpisanej do rejestru.
Korzystać z niego będą mogli także przedsiębiorcy, co pozwoli uniknąć zawierania umów, które mogą skutkować poważnymi problemami z zapłatą ze strony osoby wskazanej w KRZ. Rejestr ten nie powinien jednak mieć z punktu widzenia przedsiębiorców charakteru piętnującego dłużników, jednak wobec osób do niego wpisanych przedsiębiorcy powinni wystrzegać się udzielania kredytów kupieckich, czyli umów sprzedaży z odroczonym terminem płatności. W takich przypadkach celowe będzie bowiem ograniczenie zawieranych umów do płatności gotówkowej przed wydaniem towaru.
Zawartość i dane
Dane wskazane w rejestrze nie będą ograniczać się jedynie do dłużników alimentacyjnych, a zakres informacji, które mają być ujawniane w rejestrze, określa art. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz. U. z 2019 r. poz. 55). W Rejestrze znajdą się dane o:
1) osobach (także osobach prawnych), wobec których są albo były prowadzone postępowania:
a) restrukturyzacyjne,
b) upadłościowe lub wtórne postępowania upadłościowe,
c) zakończone prawomocnym orzeczeniem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej,
d) w przedmiocie uznania orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego,
2) wspólnikach osobowych spółek handlowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, jeżeli ogłoszono upadłość spółki, wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe wobec spółki lub oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki,
3) osobach, wobec których umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego, naczelnika urzędu skarbowego albo dyrektora oddziału ZUS z uwagi na brak majątku,
4) osobach fizycznych, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, a które zalegają ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.
Co ważne w rejestrze oprócz imienia, nazwiska znajdą się także dane, takie jak PESEL lub NIP, zatem nie zachodzi ryzyko pomyłki w zakresie tożsamości. Zakres danych znajdujących się w rejestrze zależy od przyczyn wpisania dłużnika, np. inny zakres danych dotyczy osoby, wobec której ogłoszono upadłość, a odmienny w przypadku dłużnika alimentacyjnego.
Na funkcjonowanie rejestru nie wpłyną też przepisy o ochronie danych osobowych (w tym RODO), gdyż rejestr i opublikowane w nim dane zostały przekazane na podstawie ustawy. W przypadku dłużników alimentacyjnych ich dane podlegają usunięciu z rejestru po upływie 7 lat od dnia zamieszczenia informacji o ukończeniu postępowania egzekucyjnego lub informacji o spłacie całości wierzytelności.
Kary za nielegalne zatrudnienie
Funkcjonowanie Krajowego Rejestru Zadłużonych powoduje także powstanie po stronie pracodawców nowych obowiązków, które od 1 stycznia 2019 r. zostały wprowadzone ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Wprowadza ona zmiany m.in. w treści Kodeksu postępowania cywilnego oraz w Kodeksie pracy, które wymagają od pracodawcy szczególnej staranności przy zatrudnianiu osób posiadających zaległości alimentacyjne. Dotyczy to m.in. podwyższenia kar za brak zawiadomienia nowego pracodawcy dłużnika o zajęciu alimentacyjnym, czy brak zawarcia wzmianki o zajęciu wynagrodzenia w świadectwie pracy dłużnika alimentacyjnego. Pracodawcy powinni zatem starannie realizować obowiązki określone w art. 881 i następne K.p.c. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.), gdyż ich nieprzestrzeganie może skutkować grzywną do 5.000 zł, która może być powtarzana.
Oprócz tego przywołana ustawa wprowadziła nową treść art. 281 K.p. (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.). Pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu, która przed dopuszczeniem pracownika do pracy nie przedstawia mu umowy (zatrudnia pracownika "na czarno"), podlega karze grzywny od 1.500 zł do 45.000 zł, jeżeli pracownikiem jest osoba będąca dłużnikiem alimentacyjnym. Podobne kary obowiązują także w przypadku wypłacania takim dłużnikom wyższych wynagrodzeń niż wynikające z umowy o pracę (tzw. płacenie pod stołem).
autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 6 (1568) z dnia 2019-01-21