Skutki podatkowe obrotu kryptowalutami w PIT, VAT i PCC

W ten sposób Ministerstwo Finansów pozornie wyszło naprzeciw tym, którzy chcą rozliczyć się w rzetelny sposób z transakcji kryptowalutowych, a dotychczas mieli szereg wątpliwości, co do zasad rozliczeń. Analiza przedstawionych rozwiązań ukazuje jednak liczne absurdy dotyczące ich stosowania w praktyce.

W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych, dochody uzyskane z tytułu obrotu kryptowalutami podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, natomiast sposób ich opodatkowania zależy od źródła uzyskania dochodu oraz od formy opodatkowania wybranej przez podatnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą. "Przychód z obrotu kryptowalutami generowany jest zarówno w przypadku sprzedaży kryptowaluty, czyli np. zamiany kryptowaluty na walutę tradycyjną, choćby na złotówki (PLN), jak i w przypadku zamiany kryptowaluty na inną kryptowalutę, towar lub usługę. Zamiana kryptowaluty traktowana jest tutaj jako forma jej odpłatnego zbycia - analogicznie, jak ma to miejsce w przypadku zamiany jakichkolwiek innych praw majątkowych".

Istnieją dwa źródła przychodów z obrotu kryptowalutami. Mogą to być przychody z tytułu praw majątkowych lub z pozarolniczej działalności gospodarczej, przy czym działalność ta musi spełniać określone warunki (m.in. być prowadzona przez podatnika w sposób zorganizowany i ciągły, we własnym imieniu oraz mieć zarobkowy charakter). W pierwszym przypadku przychód powstaje już w momencie otrzymania lub pozostawienia do dyspozycji podatnika waluty tradycyjnej lub kryptowaluty. Natomiast za przychód z działalności gospodarczej uznaje się kwoty należne, choćby nawet nie zostały faktycznie otrzymane; za datę powstania przychodu uważa się dzień zbycia prawa majątkowego, a więc dzień sprzedaży lub zamiany danej kryptowaluty.

Poza tym w razie obrotu kryptowalutą w ramach działalności gospodarczej również rodzaj prowadzonych przez podatnika ksiąg podatkowych ma wpływ na sposób rozliczania oraz księgowania uzyskiwanych przychodów i ponoszonych kosztów. W podatkowej księdze przychodów i rozchodów, ze względu na jej uproszczony charakter, można ewidencjonować zapisy wyłącznie na podstawie ściśle określonych dokumentów, m.in. rachunków i faktur. A więc "wyciąg z konta bankowego czy z historią transakcji giełdowych z internetowej giełdy kryptowalut nie może stanowić dowodu księgowego, a w konsekwencji nie może zostać zaewidencjonowany w podatkowej księdze przychodów i rozchodów".

Nie oznacza to jednak, że takie przychody automatycznie nie zostaną uznane. Podatnik może je uwzględnić w trakcie roku podatkowego w bieżącej zaliczce na podatek lub rocznym rozliczeniu podatku dochodowego, jeżeli znajdzie sposób, dzięki któremu rzetelnie udokumentuje powstanie danego przychodu albo poniesienie kosztu podatkowego. "Wydatki na zakup kryptowalut powinny być ujmowane w kosztach uzyskania przychodów w momencie poniesienia wydatku, a więc z uwzględnieniem daty i ceny zakupu, przy czym w tym przypadku nie jest możliwe stosowanie metody FIFO".

W sytuacji natomiast, gdy podatnik prowadzi księgi rachunkowe, wyciągi bankowe będące potwierdzeniem dokonanych transakcji z zakresu obrotu kryptowalutami mogą zostać uznane za dowód księgowy. W przepisach nie ma bowiem zamkniętego katalogu dokumentów księgowych, które mogą stanowić podstawę zapisów. W tej sytuacji możliwe jest również stosowanie przez podatnika metody FIFO celem ustalenia wartości określonych towarów.

"Umowa sprzedaży oraz zamiany kryptowaluty, stanowiącej prawo majątkowe, podlega również opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). W przypadku umowy sprzedaży obowiązek zapłaty tego podatku dotyczy kupującego, natomiast przy umowie zamiany - solidarnie obu stron czynności. Wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych wynosi 1% wartości rynkowej nabywanego prawa majątkowego. Umowa sprzedaży lub zamiany kryptowalut objęta podatkiem VAT jest wyłączona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych w takim zakresie, w jakim podlega opodatkowaniu VAT, lub jeżeli przynajmniej jedna ze stron czynności jest zwolniona z VAT z tytułu dokonania tej czynności".

Dlaczego również w tym drugim przypadku? Ponieważ art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC wyraźnie wskazuje, że nie podlegają podatkowi PCC czynności cywilnoprawne (w tym na kryptowalucie), jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z opodatkowania podatkiem od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności. Transakcje na e-walucie co do zasady podlegają zaś pod system podatku VAT, ale stosujemy do nich zwolnienie. W konsekwencji należy interpretować ww. przepis w ten sposób, że dopuszcza on niepodleganie owych transakcji pod podatek PCC.

Gdybyśmy rozpatrywali wariant z opodatkowaniem owych transakcji podatkiem PCC, to pojawiłby się duży problem, na który Ministerstwo Finansów, publikując wytyczne, nie zwróciło szczególnej uwagi. Zakup jednej jednostki kryptowaluty wymaga często dziesiątek, a nawet setek pomniejszych transakcji. Opodatkowanie ich PCC sprawiłoby zaś, że podatnicy obracający kryptowalutami musieliby składać w urzędzie skarbowym deklaracje PCC dotyczące każdej transakcji. To z kolei niewątpliwie wywołałoby chaos organizacyjny i spotęgowałoby jeszcze przewlekłość działań organów skarbowych. Ten przykład pokazuje, jak absurdalne są miejscami ministerialne wytyczne dotyczące kryptowalut.

Obrót kryptowalutami w odniesieniu do VAT podlega opodatkowaniu jako odpłatne świadczenie usług. "Oznacza to, że sprzedaż i wymiana kryptowaluty na walutę tradycyjną i odwrotnie, a także wymiana jednej kryptowaluty na inną, o ile podlega opodatkowaniu VAT, korzysta ze zwolnienia z VAT. W związku z tym należy pamiętać, że co do zasady podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT od nabywanych towarów i usług związanych z działalnością w zakresie wydobywania, czyli tzw. miningu, i obrotu kryptowalutami. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku VAT powstaje zarówno w momencie sprzedaży i wymiany kryptowaluty na walutę tradycyjną, jak i w momencie wymiany jednej kryptowaluty na inną".

Ministerialne wytyczne wyraźnie wskazują, że zarówno sprzedaż kryptowaluty w postaci jej wymiany na walutę tradycyjną, jak i zamiana jednej kryptowaluty na inną wiąże się ze skutkami podatkowymi na gruncie PIT, VAT oraz PCC. Z całą pewnością opublikowanie omawianych wytycznych ma swoje dobre strony - przede wszystkim potwierdza, że działalność kryptowalutowa jest legalna. Niemniej jednak praktyczna analiza powyższych rozwiązań wskazuje, że z pozoru jasne i klarowne wskazówki, zamiast wyjaśniać wątpliwości, powodują jedynie ich narastanie. W tej sytuacji fiskus powinien wydać interpretację ogólną.

^{Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców}