Kiedy przeliczyć emeryturę? Czy ZUS może potem wypłacać mniej?

Każdego roku GUS (Główny Urząd Statystyczny) publikuje tablice dalszego trwania życia, które zawierają prognozy dotyczące przewidywanej długości życia Polaków. Stanowią one najważniejszy czynnik przy obliczaniu i ponownym przeliczaniu wysokości emerytury.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że tablice dalszego trwania życia są stosowane wyłącznie przy wyliczaniu emerytur według nowych zasad, które dotyczą osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku. Seniorzy otrzymujący emerytury na starych zasadach mogą również ubiegać się o przeliczenie świadczenia, ale tylko wtedy, gdy po przyznaniu emerytury nadal opłacali składki, np. z tytułu dalszego zatrudnienia, lub gdy dostarczyli nowe dokumenty, których nie mieli podczas składania pierwotnego wniosku o emeryturę.

Jak Zakład Ubezpieczeń Społecznych przelicza wysokość emerytury? Składki zgromadzone na naszym koncie po rozpoczęciu pobierania emerytury są dzielone przez średnie dalsze trwanie życia, ustalone przez ZUS w dniu złożenia wniosku o przeliczenie emerytury.

Uwzględniane są tylko te składki, które wpłynęły na konto ubezpieczonego od miesiąca, w którym emerytura była po raz pierwszy pobrana, do miesiąca złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. Te składki podlegają waloryzacji. Kapitał początkowy również może zostać przeliczony, jeżeli senior dostarczy dokumenty potwierdzające jego aktywność zawodową sprzed 1999 roku.

O ponowne przeliczenie emerytury powinni w szczególności starać się seniorzy, którzy nadal są aktywni zawodowo. Można również starać się o nie, dostarczając dokumenty dotyczące zatrudnienia, których nie mieliśmy podczas pierwotnego obliczania emerytury. Proces ten opiera się na tablicach dalszego trwania życia.

Jak podaje Zakład Ubezpieczeń Społecznych na swojej stronie internetowej, ponowne przeliczenie emerytury lub renty jest możliwe, jeśli:

• w momencie składania wniosku o przyznanie świadczenia nie mieliśmy wszystkich wymaganych dokumentów za okresy ubezpieczenia, które powinny zostać uwzględnione;
  
  
• obecnie posiadamy dokumenty potwierdzające zarobki sprzed przejścia na emeryturę lub rentę albo zarobki uzyskane po przyznaniu świadczenia;
  
  
• po przyznaniu świadczenia kontynuowaliśmy pracę lub opłacaliśmy składki na ubezpieczenie społeczne.

W przypadku ostatniego punktu, ZUS wyjaśnia, że za każdy miesiąc okresu składkowego dolicza 1,3 proc. podstawy wymiaru świadczenia oraz 0,7 proc, za okresy nieskładkowe. Od 2022 roku, zasady pozwalają na ponowne przeliczenie emerytury jedynie raz w roku, w styczniu. Wniosek o ponowne przeliczenie emerytury zgodnie z nowymi zasadami warto składać w dniu urodzin lub później, ponieważ przeliczenie wskaźników będzie wtedy bardziej korzystne.

Kobiety, które wychowywały dzieci przed 1999 rokiem, mogą zyskać najwięcej na ponownym przeliczeniu emerytury. Wynika to z tego, że okres urlopu wychowawczego przed tą datą wiązał się z niższym kapitałem początkowym. Dlatego ponowne przeliczenie emerytury może być korzystne dla kobiet, które mogą uwzględnić maksymalnie sześć lat opieki w swoim kapitale początkowym.

Co ważne, zgodnie z obowiązującymi przepisami, przeliczenie emerytury nie może spowodować jej obniżenia. Jeśli po przeliczeniu wynikałoby, że nowa emerytura powinna być niższa, to emeryt nadal otrzymuje świadczenie w dotychczasowej wysokości. To zabezpieczenie ma na celu ochronę emerytów przed ewentualnym zmniejszeniem emerytury.

Czy ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem długości życia może przynieść straty? Tak, istnieje taka możliwość. Średnia długość życia zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn stale się wydłuża. GUS co roku publikuje tablice, które pokazują coraz dłuższe przewidywane okresy życia. W rezultacie kapitał emerytalny dzielony jest przez większą liczbę, co prowadzi do niższych świadczeń.

Wyjątkiem były lata 2021-2022, kiedy to pandemia chwilowo odwróciła ten trend. W następnych latach wyniki będą coraz mniej korzystne dla osób składających wniosek o emeryturę. Obecnie najwięcej zyskały osoby, które przeszły na emeryturę między kwietniem 2022 a marcem 2023, gdy średnia długość życia wyraźnie spadła w porównaniu do wcześniejszych lat. Natomiast najnowsze tablice trwania życia, obowiązujące od kwietnia 2024 do marca 2025, wskazują już zdecydowanie wyższe wartości. Według tablic, które weszły w życie 1 kwietnia 2024 roku, kapitał 60-letniej kobiety zostanie podzielony przez 264,2 miesiące zamiast dotychczasowych 254,3 miesięcy (2023 rok). Natomiast dla 65-letniego mężczyzny, kapitał będzie dzielony przez 218,9 miesiąca, a nie przez 210 miesięcy, jak miało to miejsce wcześniej.

Wniosek o ponowne przeliczenie emerytury powinien zawierać następujące dokumenty:

• aktualne zaświadczenie o wysokości emerytury - dokument ten potwierdza bieżącą kwotę otrzymywanego świadczenia;
  
  
• kserokopie dokumentów tożsamości - czyli dowodu osobistego lub paszportu;
  
  
• dokumenty potwierdzające okresy składkowe - niezbędne, jeśli przeliczenie emerytury ma uwzględniać nowe okresy składkowe;
  
  
• zaświadczenia o dochodach - mogą być wymagane, jeśli przeliczenie emerytury ma opierać się na zarobkach uzyskanych po przyznaniu świadczenia.

Jeśli wniosek składany jest elektronicznie przez System PUE ZUS, należy zalogować się do systemu, znaleźć odpowiednią sekcję dotyczącą wniosków emerytalnych, wybrać opcję "Ponowne przeliczenie emerytury" i postępować zgodnie z dalszymi wskazówkami.

Przeczytaj również:

ZUS ujawnił, ile wynosi średnia emerytura. Dostajesz tyle?

Waloryzacja emerytur i rent w 2025. Jest propozycja rządu

Tyle wzrośnie emerytura w rok pracy po wieku emerytalnym. ZUS podał kwoty