Staż pracy do emerytury. Co liczy się do lat pracy?

• Sam staż pracy nie wpływa na wysokość świadczenia emerytalnego, ale jest potrzebny do ustalenia kapitału początkowego.
• Do stażu pracy liczą się nie tylko okresy zatrudnienia ale także te, gdy nie podejmowaliśmy pracy zarobkowej, a uczyliśmy się. Jest tak z okresem studiów wyższych, które liczą się jako okresy nieskładkowe.
• Aby dostać minimalną emeryturę trzeba mieć odpowiedni staż pracy. W przypadku kobiet to 20 lat, a w przypadku mężczyzn przynajmniej 25 lat.

Staż pracy to określenie na sumę okresów, w których odprowadzane były za pracownika składki emerytalne. Jest on ważny zarówno w momencie przejścia na emeryturę, jak i w okresie aktywności zawodowej. Od długości stażu pracy zależy bowiem, w jakim wymiarze obowiązują dane prawa pracownicze. Tak więc staż pracy wpływa na:  

• długość urlopu wypoczynkowego, 
• długość okresu wypowiedzenia,
• prawo do nagrody jubileuszowej,
• wysokość odprawy,
• prawo do emerytury i świadczeń przedemerytalnych. 

W przypadku budżetówki staż pracy decyduje o dodatku za wysługę lat, który otrzymać mogą m.in. nauczyciele, policjanci, strażacy i pracownicy opieki społecznej. W zależności od zawodu i stażu pracy właśnie dodatek ten może sięgać od kilku procent do nawet 1/3 procent pensji zasadniczej pracownika strefy budżetowej.

W staż pracy do emerytury wlicza się nie tylko okres aktywności zawodowej, ale także czas nauki oraz niektóre urlopy. Staż pracy dotyczy pracowników zatrudnionych na umowę o pracę bez względu na wymiar etatu (może to być pełny etat, 1/2 etatu czy 1/4 itd.). Do stażu pracy wliczane są: 

• praca za granicą,
• służba wojskowa,
• urlop wychowawczy, 
• studia doktoranckie,
• czas, o który skrócono okres wypowiedzenia, jeśli doszło do niego z winy pracodawcy i pracownik otrzymał za ten okres odszkodowanie,
• prowadzenie indywidualnego gospodarstwa rolnego lub praca w gospodarstwie współmałżonka,
• czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub korzystania ze stypendiów dla bezrobotnych i szkoleń, na które wysłał bezrobotnego urząd starosty (np. renta szkoleniowa),
• czas stażu odbywanego przez bezrobotnego, na który skierowany został przez starostę,
• okres, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, o ile pracownik podjął potem pracę,
• czas spędzony w szkołach ponadpodstawowych.

W przypadku ostatniej składowej wliczanej w staż pracy liczona jest konkretna ilość lat, w zależności od rodzaju szkoły. W tym wypadku do stażu pracy przy wyliczaniu emerytury wlicza się: 

• 3 lata po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej,
• 4 lata po ukończeniu liceum,
• 5 lat po ukończeniu technikum lub średniej szkoły zawodowej,
• 6 lat po ukończeniu szkoły policealnej,
• 8 lat po ukończeniu szkoły wyższej.

Okresy te nie podlegają sumowaniu się. Jeśli więc skończyliśmy liceum, a potem studia, do stażu doliczamy 8 lat, a nie 12. W przypadku, gdy dany pracownik łączył naukę z pracą zawodową, staż pracy wylicza mu się w najkorzystniejszy dla niego sposób. 

Staż pracy można sprawdzić w dowolnym oddziale ZUS, ale również elektronicznie bez wychodzenia z domu w PUE ZUS. W obu przypadkach jednak informacja ta nie jest dostępna od ręki. By ZUS ujawnił nam staż pracy trzeba najpierw złożyć wniosek z prośbą o jego udostępnienie. W tym celu konieczne jest wypełnienie formularza US-7.

Po złożeniu wniosku i jego rozpatrzeniu przez ZUS powinniśmy otrzymać zaświadczenie o przebiegu opłacanych składek. Na wydanie tego dokumentu ZUS ma maksymalnie 7 dni. W zależności od dokonanego na wniosku wyboru zaświadczenie o stażu pracy otrzymamy elektronicznie, pocztą tradycyjną lub bezpośrednio w jednostce terenowej ZUS do rąk własnych.

Staż pracy nie wpływa na prawo do samej emerytury, które nabywa każdy, za kogo pracodawca kiedykolwiek odprowadzał składki. To właśnie wysokość tych składek decyduje o wysokości przyszłej emerytury. Wskazuje się jednak, że aby otrzymać minimalną emeryturę potrzeba 20 lat stażu pracy w przypadku kobiet lub 25 lat w przypadku mężczyzn.

W kwestii emerytury staż pracy funkcjonuje bardziej potocznie, bo fachowo używane jest pojęcie "kapitał zgromadzony na koncie w ZUS". To właśnie on dzielony jest przez średnią długość dalszego życia wyliczaną przez GUS w ramach tablic dalszego średniego trwania życia, które publikowane są pod koniec marca każdego roku. Tablice te obowiązują w okresie od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego.

Staż pracy wykorzystywany jest tylko do obliczania kapitału początkowego osób, które były zatrudnione jeszcze przed 1 stycznia 1999 roku. W tym okresie bowiem Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie prowadził  indywidualnych kont osób ubezpieczonych, które pojawiły się po reformie emerytalnej właśnie w tym roku. Dlatego też w przypadku tych, którzy pracowali jeszcze przed tą datą, na podstawie stażu pracy oblicza się kapitał początkowy decydujący o wysokości emerytury.

Przemysław Terlecki