Co to jest recesja? Co oznacza dla Kowalskiego?

Recesja to spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego powodujące spadek produktu krajowego brutto (PKB). Ekonomiści często posługują się pojęciem technicznej recesji, która jest jednym z możliwych wariantów. Za moment jej nadejścia uznaje się dwa kwartały z rzędu z PKB na minusie. Innymi słowy, recesja to okres między szczytem aktywności gospodarczej a jej kolejnym najniższym punktem na wykresie, w którym znaczny spadek aktywności gospodarczej obejmuje całą gospodarkę na dłużej niż pół roku.

Dzięki odczytom na niewielkim plusie w II kwartale 2022 roku polskiej gospodarce udało się uniknąć technicznej recesji, jednak w praktyce niewiele to zmienia. Realnie, między pierwszym a czwartym kwartałem zeszłego roku PKB skurczyło się o prawie 4 proc., co wskazuje, że w praktyce mamy w Polsce recesję.

Sprawa nie jest jednak tak oczywista, gdy weźmiemy pod uwagę dane rok do roku. Według szybkich szacunków GUS, gospodarka naszego kraju w porównaniu z 2021 rokiem urosła o 4,9 proc. 

Jak zauważają analitycy Pekao taki wynik to przede wszystkim efekt górki w zapasach i eksportu netto. Niestety pod kreską znalazło się spożycie indywidualne i publiczne, co zwiastuje, że w 2023 trudno będzie utrzymać tempo wzrostu. W danych za luty widać utrzymanie tego trendu — sprzedaż detaliczna rok do roku spadła aż o 5 proc. Według prognozy Międzynarodowego Funduszu Walutowego wzrost gospodarczy w Polsce w 2023 wyniesie 0,3 proc. Komisja Europejska przewiduje 0,4 proc. 

Powyższe dane wyraźnie pokazują, że tempo rozwoju polskiej gospodarki hamuje, a gospodarka jeżeli jeszcze nie jest w recesji, to niebezpiecznie balansuje na cienkiej linii. Dokładniejsze analizy, na przykład te dotyczące ilości inwestycji w Polsce mogą wprowadzać jeszcze większy pesymizm. Zdecydowana większość z nas nie ma jednak żadnego wpływu na czynniki makroekonomiczne, dlatego najlepiej będzie zastanowić się, co leży w zasięgu zwykłego obywatela i jak może on domowy budżet na recesję.

Jak przygotować się na recesję? Ogólna odpowiedź jest bardzo prosta i dość nieprzyjemna — trzeba oszczędzać i do minimum redukować wydatki. Dbanie o finanse osobiste to przede wszystkim umiejętność stworzenia prostego planu i wytrwałość w jego realizacji. Najprostszy składa się z trzech punktów:

1. Spłać istniejące długi, szczególnie te wysoko oprocentowane,
2. Gromadź oszczędności,
3. Pomnażaj oszczędności.

Bez względu na aktualną koniunkturę te 3 zasady to najlepszy sposób na zapewnienie sobie spokoju, przynajmniej w kwestiach finansów. W zależności od miejsca w cyklu różnić mogą się ewentualnie metody ich realizacji. Poniżej rozważymy wszystkie z perspektywy możliwej recesji.

Problemy w gospodarce nigdy nie znaczą nic dobrego dla obywatela. Bez względu na wszystko, musimy pamiętać, że po największej hossie prędzej czy później przychodzi wyhamowanie, a potem korekta, która może mieć bardzo różną głębokość. Takie procesy widzimy na giełdzie, ale także w życiu zawodowym i prywatnym. Właśnie dlatego każdy powinien dążyć do zbudowania poduszki finansowej, czyli budżetu "na czarną godzinę", która w recesji może nadejść ze znacznie większym prawdopodobieństwem.

Recesja niesie za sobą wiele zagrożeń:

• wzrost bezrobocia,
• bankructwa firm,
• problemy z wypłacalnością kontrahentów,
• obniżenie realnych płac,
• spadek konsumpcji,
• problemy z uzyskaniem kredytów,
• rosnące w skutek zawirowań raty kredytów już przyznanych.

Lista mogłaby być kilka razy dłuższa, trudno wymienić wszystkie sytuacje, w których nasz budżet domowy może ucierpieć na skutek procesów związanych z recesją. Chociaż często trudno je sobie wyobrazić (a może właśnie dlatego) musimy być na nie przygotowani. W sytuacji, gdy ktoś traci pracę, nic nie uspokaja tak, jak świadomość, że na koncie oszczędnościowym ma się sumę pozwalającą spokojnie funkcjonować przez kilka miesięcy w przypadku, gdyby znalezienie nowego zatrudnienia okazało się trudne.

Jak to się ma do spłacania długów? Trudno jednocześnie oszczędzać i spłacać zobowiązania. Na czym najpierw się skupić? Niestety odpowiedź na to pytanie zależy od szczegółów danej sytuacji, ale zasadniczo łatwiej oszczędzić, kiedy co miesiąc nie musimy oddawać z procentem 10,20 czy 30 proc. wszystkich dochodów. Na pewno od razu trzeba zająć się kredytami konsumpcyjnymi (spłata kart kredytowych), jeżeli to wykonalne, to w miarę możliwości warto też nadpłacić mniejsze zobowiązania, których raty często kumulują się w większe kwoty.

Nie odnosi się to oczywiście do kredytów hipotecznych i innych rozłożonych na wiele lat. Mając jednak takie zobowiązania, tym bardziej należy poszukać cięć w codziennych wydatkach, żeby w razie kryzysu być w stanie regulować należności do czasu zażegnania problemów.

Budżet awaryjny, który wielu doradców finansowych uważa za odpowiedni, to 6-krotność miesięcznego wynagrodzenia. Taka kwota powinna być łatwo dostępna, ale wykorzystywana tylko w przypadku najwyższej konieczności. Szczególnie w trakcie recesji nie wolno inwestować ich w ryzykowne instrumenty, nie powinny też trafiać na lokaty długoterminowe, bo nigdy nie możemy być pewni kiedy dokładnie będziemy ich potrzebować.

Najrozważniejszym pomysłem jest dywersyfikacja, czyli ulokowanie pieniędzy w kilku różnych instrumentach, co znacznie zmniejszy ryzyko ewentualnych strat. Bezpieczne inwestycje, w których warto ulokować oszczędności na czas recesji to m.in.: lokaty terminowe, konta oszczędnościowe, a także obligacje Skarbu Państwa.

Chociaż stopy zwrotu nie będą oszałamiające, to zapewnią przynajmniej częściową ochronę przed inflacją. Nie można zapominać, że pieniądze, które leżą na nieoprocentowanym koncie czy w gotówce realnie tracą swoją wartość.

Recesja w gospodarce ma bezpośrednie odzwierciedlenie w wycenie spółek giełdowych i całych indeksów. Wahania dotyczą też kursów walutowych, szczególnie w czasie inflacji i zmian stóp procentowych przez banki centralne. Zadyszka na światowych rynkach i przeceny niektórych firm mogą być świetną okazją do inwestycji i budowania portfela inwestycyjnego.

Każdy kryzys ma swoje przyczyny, chociaż często zauważamy je już po fakcie (a i wtedy nie zawsze są to słuszne założenia). Można jednak starać się przewidzieć jakie firmy mogą skorzystać na ogólnej sytuacji. Tak było z branżą logistyczną i e-commerce w trakcie pandemii. Po inwazji Rosji na Ukrainę w górę poszybowały wyceny wielu spółek z sektora obronnego. 

Często nie trzeba szukać nowych liderów. Wystarczy dostrzec duże, stabilne firmy, których kurs spadł w efekcie odpływu kapitału z parkietu giełdy, a nie ze względu na problemy danego przedsiębiorstwa. Zakup akcji w dołku wynikającym z recesji daje nadzieję na szybki wzrost, kiedy wskaźniki gospodarcze zaczną wracać na właściwe tory.

Do tego potrzeba jednak wiedzy, intuicji, a także opanowania i świadomości, że zakup akcji zawsze niesie za sobą ryzyko strat całości bądź części zainwestowanego kapitału. Bardzo trudno też przewidzieć ostateczne dno korekty i trzeba się przygotować, że przed finalnym odbiciem ceny mogą iść w dół jeszcze przez dłuższy czas.

Czytaj także:

Wakacje kredytowe. Kto i kiedy może zawiesić spłatę kredytu w 2023 r.

Wzrost cen produkcji rolnej w Polsce jednym z najwyższych w UE. Drożej mieli tylko rolnicy z Węgier

Bank centralny chce kontrolować spotkania członków RPP? NBP: To skandaliczny atak polityczny