Czy zachowek się przedawnia? Po tym czasie stracisz do niego prawo

W polskim systemie prawnym samo prawo do spadku nie ulega przedawnieniu. Zgodnie z art. 924 Kodeksu cywilnego, spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a dziedziczenie następuje z mocy prawa. Oznacza to, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku można złożyć nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy.

Warto pamiętać, że inne terminy mają zastosowanie przy odrzuceniu spadku. Zgodnie z art. 1015 k.c., spadkobierca ma sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, na złożenie oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. W przeciwnym razie przyjmuje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Problemem są natomiast roszczenia związane ze spadkiem, czyli m.in. zachowek. One już mają określone terminy przedawnienia.

W przypadku braku testamentu, termin przedawnienia roszczenia o zachowek liczony jest od dnia otwarcia spadku, czyli od daty śmierci spadkodawcy. Zgodnie z art. 1007 §2 k.c., jeśli uprawniony dochodzi zachowku od osoby, która otrzymała darowiznę lub zapis windykacyjny, termin ten wynosi 5 lat, liczony od dnia otwarcia spadku.

W przypadku istnienia testamentu roszczenie o zachowek przedawnia się po 5 latach od dnia jego ogłoszenia, zgodnie z art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego. Termin ten dotyczy sytuacji, gdy uprawniony dochodzi zachowku od spadkobierców testamentowych.

Warto dodać, że do dnia 23 października 2011 r. termin przedawnienia wynosił jedynie 3 lata, co potwierdza m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lipca 2021 r. (III CSKP 107/21), w którym SN uznał, że do roszczeń powstałych przed tą datą stosuje się poprzedni, krótszy termin. Dlatego przy starszych sprawach trzeba uważnie analizować datę otwarcia spadku i ewentualnych czynności przerywających bieg przedawnienia.

W zdecydowanej większości przypadków roszczenie o zachowek po 10 latach będzie już przedawnione. Obowiązujący termin 5-letni nie ulega przedłużeniu, chyba że doszło do zawieszenia lub przerwania jego biegu.

Nie należy mylić tej kwestii z przepisami dotyczącymi obliczania zachowku: zgodnie z art. 994 k.c., do masy spadkowej dolicza się darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców, ale tylko te dokonane w okresie 10 lat przed jego śmiercią. Nie ma to jednak żadnego wpływu na sam termin przedawnienia roszczenia o zachowek.

Są sytuacje, w których bieg przedawnienia nie rozpoczyna się lub zostaje zawieszony. Oprócz wspomnianego przypadku małoletnich dzieci, dotyczy to również:

• osób ubezwłasnowolnionych (art. 121 pkt 2 k.c.),
• małżonków w trakcie trwania małżeństwa (roszczenia wzajemne ulegają zawieszeniu),
• sytuacji, gdy dłużnik uzna roszczenie (art. 123 §1 pkt 2 k.c.).

Złożenie pozwu o zapłatę zachowku lub podjęcie innych czynności przed sądem również przerywa bieg terminu, który następnie biegnie od nowa. Orzecznictwo, w tym wyrok SN z 27 października 2022 r. (II CSKP 306/22), potwierdza, że nawet zaniżone żądanie może skutecznie przerwać bieg przedawnienia dla całości roszczenia.

Co zrobić, gdy podejrzewasz, że przysługuje Ci zachowek?

1. Ustal datę śmierci spadkodawcy i istnienie testamentu - to pozwoli określić moment rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia.
   
   
2. Zweryfikuj formalności spadkowe - czy został wydany notarialny akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu o nabyciu spadku?
   
   
3. Zgromadź dokumentację - akty zgonu, dokumenty pokrewieństwa, odpisy z ksiąg wieczystych, informacje o ewentualnych darowiznach.
   
   
4. Skonsultuj się z prawnikiem - szczególnie, gdy masz wątpliwości co do terminu lub zakresu przysługującego roszczenia.
   
   
5. Rozważ pozew o zapłatę zachowku - jeśli nie możesz dojść do porozumienia ze spadkobiercami, skieruj sprawę do sądu.

Przeczytaj również:

Spadek po rodzeństwie. Sprawdź, kiedy majątek może trafić do ciebie

Kiedy darowizna nie liczy się do masy spadkowej?

Przepisanie ziemi na dziecko. Trzy opcje, każda wiąże się z konsekwencjami