Czy według Polaków zakupy bez rachunku, faktury lub paragonu są nieuczciwe? Mimo że 44,5 proc. respondentów, którzy wypełnili ankietę "Zakupy w szarej strefie", odpowiada twierdząco na to pytanie, to niemalże taki sam odsetek badanych wyraża przeciwną do tego poglądu opinię.
O nieuczciwości zakupów bez rachunku są przekonane osoby starsze
Opinie badanych różnicują się, gdy brany jest po uwagę ich wiek. Okazuje się, że to osoby stosunkowo starsze - mające 56 lub więcej lat - najczęściej stwierdzają, że zakupy bez rachunku czy paragonu są nieuczciwe - takie zdanie podziela 54,8 proc. osób w tej kategorii wiekowej. Natomiast wśród osób najmłodszych dominuje opinia przeciwna - zaledwie 25,9 proc. badanych, którzy nie przekroczyli 30. roku życia, uważa, że takie zachowania można zaklasyfikować jako nieuczciwe.
Poglądy na temat uczciwości zakupów bez rachunku rozmijają się z praktyką
Choć poprzednie pytanie wykazało, że Polacy, którzy wzięli udział w ankiecie, mają podzielone opinie odnośnie tego, co jest, a co nie jest uczciwe, to okazuje się, że nawet ich własne zachowania są niejednokrotnie sprzeczne z ich przekonaniami. Na pytanie: Czy zdarzyło się Panu(i) w ciągu ostatniego roku kupować bez rachunku/faktury/paragonu (np. zakupy na targu, opieka nad dziećmi, korepetycje, remonty, prace domowe itp.)?, zdecydowana większość respondentów, bo aż 75,6 proc., odpowiedziała, że taka sytuacja w ich przypadku miała miejsce.
Co ciekawe, odsetek ten był zaledwie o 20 pp. wyższy w grupie osób, które są zdania, że zakupy bez faktury, paragonu czy rachunku nie są nieuczciwe, niż w grupie osób, które wątpią w etyczność takiego zachowania.
Brak rachunku najczęściej związany z zakupem produktów
Z odpowiedzi badanych wynika, że najczęściej bez paragonu, rachunku czy faktury nabywane są różnego rodzaju produkty i towary (owoce, warzywa, środki czystości, ubrania itd.). Niemalże 40 proc. respondentów skorzystało też w ten sposób z usług budowlanych, instalacyjnych lub remontowych. Duża część badanych nie oczekuje także wystawienia rachunku, jeśli chodzi o usługi fryzjerskie i kosmetyczne oraz lekarskie i pielęgniarskie. Częstą praktyką jest także dokonywanie przeglądów i napraw samochodowych bez odpowiednich dowodów sprzedaży.
Jak często respondenci w ciągu ostatniego roku kupowali bez rachunku, faktury czy paragonu? Analiza danych z ankiety wykazała, że badani dzielą się pod tym względem na 3, niemalże równoliczne grupy. Najwięcej osób (36,3 proc.) twierdzi, że takich zakupów dokonywało 1-3 razy w miesiącu. Bardzo zbliżony odsetek respondentów (33,1 proc.) deklaruje jednak, że kupowanie bez rachunku, faktury, czy paragonu miało miejsce rzadziej niż raz na miesiąc.
Ostatnia grupa, w której znalazło się 30,6 proc. osób, przyznaje natomiast, że zakupy pozbawione rachunku są w ich przypadku niemalże codziennością, zdarzają się bowiem przynajmniej raz w tygodniu lub częściej.
Jaką część wydatków stanowią zakupy bez rachunku?
W przypadku 65,5 proc. respondentów, wydatki na zakupy bez rachunku, paragonu czy faktury stanowiły poniżej 10 proc. przeciętnych miesięcznych wydatków. Największa część badanych, których tego rodzaju zakupy stanowią powyżej 50 proc. przeciętnych miesięcznych wydatków, znajduje się w grupie osób o najniższych dochodach.
Badanie wykazało, że wśród osób, których dochody netto z ostatniego miesiąca wynosiły 1500 zł lub mniej, aż 23,5 proc. deklaruje, że ponad połowa ich wydatków to zakupy bez rachunku (wśród wszystkich badanych odsetek ten wynosi zaledwie 8,8 proc.). W pozostałych kategoriach respondentów pod względem ich zarobków odsetek ten wahał się od 2,3 proc. do 9,3 proc.
Co ciekawe, odpowiedzi na to pytanie nie ulegają zróżnicowaniu przy wzięciu pod uwagę kwestii oceny przez respondentów uczciwości zakupów bez rachunku, paragonu, czy faktury. W grupie osób, które są zdania, że kupowanie bez rachunku jest nieuczciwe, 7,7 proc. osób zaznaczyło, że wśród ich przeciętnych miesięcznych wydatków tego rodzaju zakupy stanowiły ponad połowę. W drugiej grupie - osób przekonanych o uczciwości takiego zachowania odsetek ten był tylko nieznacznie wyższy - wyniósł 11,6 proc.
Cena priorytetem
Powodami, które skłaniały największą część respondentów do zakupów bez rachunku, paragonu, czy faktury, były niższe ceny. Badani zwrócili także uwagę na inną, ważną ich zdaniem zaletę takiego rozwiązania, a mianowicie na szybkość otrzymania produktów czy zrealizowania usługi, które będą pozbawione rachunku.
Podsumowanie
Badanie dotyczące zakupów Polaków w szarej strefie wykazało w dużej mierze ich niekonsekwencję. Choć ich zdania w kwestii uczciwości takiego zachowania są skrajnie podzielone, to fakt dokonywana takich zakupów jest powszechny wśród wszystkich badanych. Do nieuczciwego dla wielu postępowania zachęca przede wszystkim niska cena. W pewnej mierze Polacy zrzekają się więc swoich przekonań na rzecz możliwych do zdobycia zysków.
Joanna Szwed, rynekpracy.pl
