Dziedziczenie długów. Jak nie spłacać zobowiązań zmarłego?
Dziedziczenie dotyczy nie tylko majątku, ale również niespłaconych pożyczek i kredytów osoby zmarłej. Jak uniknąć odpowiedzialności za nieuregulowane zobowiązania bliskiej osoby?
Zasady dziedziczenia są w Polsce regulowane przez Kodeks cywilny. Ogólnie rozróżnia się dwa rodzaje dziedziczenia: testamentowe i ustawowe. Oba te rodzaje wiążą się z odrobinę innymi zagadnieniami.
Dziedziczenie testamentowe, jak sama nazwa wskazuje, bazuje na spisanej przed śmiercią woli spadkodawcy. Co ważne, w testamencie majątek może być zapisany komukolwiek, niezależnie od występowania pokrewieństwa.
Z kolei dziedziczenie ustawowe ma miejsce wtedy, gdy osoba zmarła nie sporządziła testamentu, albo osoby, które zostały wskazane w ostatniej woli, nie są zainteresowane przyjęciem spadku.
W dziedziczeniu ustawowym kolejność osób otrzymujących spadek prezentuje się następująco:
- małżonek i dzieci zmarłego,
- wnuki. Dziedziczą wtedy, gdy małżonek i dzieci spadkodawcy nie żyją lub zrzekają się spadku,
- rodzice. Dziedziczą, gdy spadkodawca nie ma dzieci lub wnuków(lub zdecydowali oni o odrzuceniu spadku). W takiej sytuacji majątek dzielony jest po połowie między małżonka osoby zmarłej i jej rodziców,
- rodzeństwo spadkodawcy. Jeżeli wyżej wymienione osoby nie żyją lub zrzekają się spadku, dalszymi uprawnionymi do dziedziczenia jest rodzeństwo osoby zmarłej,
- zstępni spadkodawcy, czyli dzieci i wnuki rodzeństwa spadkodawcy,
- dziadkowe lub zstępni dziadków spadkodawcy. W rzadkich sytuacjach, gdy spadkodawca nie miał małżonka, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa, jego spadek przechodzi na dziadków.
A co w sytuacji, gdy cała rodzina postanowi zrzec się spadku? Wtedy trafia on do gminy zamieszkiwanej wcześniej przez zmarłego. Jeżeli nie ma pewności co do tego, gdzie spadkodawca mieszkał, spadek jest dziedziczony przez Skarb Państwa.
Co ważne, jako spadek w każdym z przypadków rozumie się zarówno majątek, jak i związane z nim długi.
Według Kodeksu cywilnego, zarówno prawa, jak i obowiązki majątkowe zmarłego po jego śmierci przechodzą na osoby dziedziczące.
Masa spadkowa, czyli suma praw i obowiązków przysługujących zmarłemu w chwili śmierci, jest ze sobą nierozerwalnie związana. Mówiąc prościej, nie możemy zdecydować się na przyjęcie majątku, a zrzec się samych długów.
Po otrzymaniu informacji o odziedziczeniu spadku z długami, dziedziczący ma pół roku na podjęcie decyzji, czy decyduje się przyjąć spadek, czy go odrzucić.
Dziedziczenie długów nie obejmuje obowiązków osobistych, takich jak alimenty. Oznacza to, że w chwili śmierci danej osoby, obowiązek płacenia alimentów wygasa i nikt go nie przejmuje. Nie dotyczy to jednak niezapłaconych zobowiązań alimentacyjnych sprzed śmierci.
Przyjęcie i odrzucenie spadku, a przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza
Spadek przyjmuje się, składając stosowne oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie. Po złożeniu takiego wniosku automatycznie otrzymuje się również odpowiedzialność za wszelkie długi spadkodawcy. Jeśli suma majątku jest niższa od sumy długów: różnicę należy uregulować z własnego majątku.
W takim przypadku niekiedy lepszym rozwiązaniem z punktu widzenia finansowego jest odrzucenie spadku. W tym celu należy złożyć oświadczenie u notariusza lub w sądzie. Ważna uwaga: każda osoba pełnoletnia powinna działać w swoim imieniu. Dlatego odrzucenie spadku przez rodzica nie jest równe odrzuceniu spadku również przez jego dzieci.
Warto zapamiętać, czym jest przyjmowanie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku na tych zasadach oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi osoby zmarłej do wysokości odziedziczonego majątku. Mówiąc prościej, jeżeli suma długów wykracza poza sumę aktywów, dziedziczący nie ma obowiązku dopłacać różnicy.
Brak złożenia jakiegokolwiek oświadczenia skutkuje odziedziczeniem spadku z dobrodziejstwem inwentarza po upływie 6 miesięcy od śmierci bliskiego.
Najskuteczniejszym sposobem uniknięcia dziedziczenia długów jest zrzeczenie się spadku w całości przez złożenie stosownego oświadczenia u notariusza lub w sądzie.
Można również rozważyć kwestię przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Należy jednak pamiętać, że będzie się to wiązało z przyjęciem długów i koniecznością ich spłaty do wysokości odziedziczonego majątku. Zatem konieczne być może przeprowadzenie sprzedaży aktywów i dopełnienie licznych formalności.
To rozwiązanie jest jednak zasadne z punktu widzenia finansowego, jeśli suma spadku znacznie przewyższa wartość dziedziczonych długów.
Warto mieć także na uwadze, że osoby niepełnoletnie są chronione przez prawo. Dlatego zawsze dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Mogą także się go zrzec.
Reasumując: jeśli zachodzi podejrzenie, że odziedziczony spadek jest związany również z dużymi długami, najbezpieczniej jest się go zrzec. Przyjęcie go w całości będzie wiązało się z koniecznością uregulowania długów niezależnie od ich wysokości. Opcją pośrednią jest zgoda na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza: wtedy spadkobierca odpowiada za długi osoby zmarłej do wysokości odziedziczonych aktywów.
