W sądzie czy u notariusza. Gdzie lepiej odrzucić spadek?

Mimo podobnego brzmienia zrzeczenie się spadku oraz odrzucenie spadku to dwie różne czynności prawne. Podstawowa odrębność dotyczy czasu, w którym można złożyć stosowne oświadczenie woli.

Przepisy ustanawiające umowę o zrzeczenie się dziedziczenia zostały ustanowione w art. 1048 Kodeksu Cywilnego. Jego treść brzmi:

Przed podjęciem decyzji o zrzeczeniu się spadku należy pamiętać o trzech ważnych aspektach. Po pierwsze umowa zrzeczenia się dziedziczenia musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, w innym przypadku jest nieważna. 

Po drugie zrzec spadku może się jedynie spadkobierca ustawowy, nie ma takiej możliwości w sytuacji, gdy spadkobierca został ujęty w testamencie. 

Po trzecie umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest wyjątkiem w prawie, który zezwala na rezygnację z dziedziczenia w momencie, gdy spadkodawca żyje.

Kwestia odrzucenia spadku została unormowana w art. 1012 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

W celu odrzucenia spadku nie jest konieczne zawieranie żadnych umów z osobami trzecimi, gdyż jest to czynność jednostronna. Najważniejszy w tym przypadku jest fakt, że musi to nastąpić dopiero po śmierci spadkodawcy.

Odrzucić spadek można na dwa sposoby:

• oświadczenie u notariusza,
• oświadczenie w sądzie rejonowym (odpowiednim ze względu miejsca zamieszkania lub pobytu osoby je składającej).

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego odrzucić spadek można w dwóch sytuacjach, gdy spadkobiorca został powołany do spadku na podstawie dziedziczenia:

• ustawowego,
• testamentowego.

W przypadku dziedziczenia ustawowego warto pamiętać, że odrzucenie spadku przez jednego ze spadkobiorców nie sprawia, że zapis nie przechodzi na jego małżonka, dzieci, rodziców, rodzeństwo czy dziadków. 

W takiej sytuacji każda z wymienionych osób, jeśli jest objęta dziedziczeniem ustawowym, a nie chce przyjąć masy spadkowej, musi odrzucić spadek.

Odrzucić spadek może zarówno osoba dziedzicząca na podstawie testamentu, jak i ustawowo.

Najważniejsze w sytuacji, gdy chcemy odrzucić spadek, jest dotrzymanie ustawowego terminu. 

Zarówno w przypadku złożenia oświadczenia przed sądem, jak i u notariusza, jest on identyczny, gdyż został ujęty w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

Do odrzucenia spadku konieczne jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że może to zrobić pełnoletnia, w żaden sposób nieubezwłasnowolniona osoba. 

W przypadku osób niepełnoletnich oświadczenie woli składa przedstawiciel ustawowy. Dodatkowo potrzebna jest do tego zgoda sądu opiekuńczego.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć ustnie lub na piśmie. W tym drugim przypadku dokument musi zostać poświadczony notarialnie. Przed wizytą u notariusza należy przygotować wymagane przez niego dokumenty. Przede wszystkim będzie to akt zgonu spadkodawcy, ale może okazać się, że potrzebne będą jeszcze inne pozycje. Akt zgonu wymagany jest również w momencie składania wniosku o odebranie ustnego oświadczenia o odrzuceniu spadku w sądzie.

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza, tak samo, jak w sądzie, wymaga potwierdzenia danych osobowych składającego oświadczenie. W takiej sytuacji najlepiej jest mieć przy sobie dokument ze zdjęciem - dowód osobisty lub paszport. Warto pamiętać, że podczas odrzucenia spadku u notariusza lub w sądzie nie można posłużyć się aplikacją mObywatel.

Zgodnie z obowiązującym od października 2007 roku rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej jej wysokość za sporządzenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie może być wyższa niż 50 złotych. Jest to cena netto, do której należy doliczyć 23% VAT oraz koszt wypisów aktu notarialnego.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie kosztuje 100 złotych. Jest to cena za każdą osobę, która chce odrzucić spadek. Postępowanie sądowe jest jednak znacznie dłuższe niż odrzucenie spadku u notariusza. Jeśli chcemy wybrać szybszą i tańszą drogę, lepiej jest skorzystać z usług kancelarii notarialnej.

Konsekwencje odrzucenia spadku zostały określone w art. 1020 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

Po złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku konieczne jest powiadomienie o tej sytuacji pozostałych spadkobierców. W przypadku wybrania drogi notarialnej to obowiązkiem notariusza jest przekazanie dokumentów do sądu, który wysyła stosowne zawiadomienia innym spadkobiercom.

W przypadku złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w sądzie zawiadomienia są od razu wysyłane przez sekretariat. Warto pamiętać, że czas dostarczenia informacji o odrzuceniu spadku do pozostałych spadkobierców nie ma wpływu na 6-miesięczny termin do odrzucenia spadku, którego bieg kończy się w momencie złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza lub w sądzie.

Czytaj także:

Ceny biletów PKP wyższe niż w Niemczech. Tańszy bywa samolot

Grupa Żywiec podnosi kaucję za butelki po piwie

Dwucyfrowa inflacja da o sobie znać w tym roku. Eksperci tłumaczą, jak chronić oszczędności