Spis treści:
- Kiedy trzeba zapłacić podatek od spadku? Uważaj na skarbówkę
- Jak uniknąć podatku od spadku?
Kiedy trzeba zapłacić podatek od spadku? Uważaj na skarbówkę
Podatek od spadków i darowizn, regulowany ustawą z 28 lipca 1983 roku, obejmuje każdego, kto zamieszkuje na terytorium Polski. Obowiązek podatkowy powstaje w chwili, gdy sąd prawomocnie stwierdzi nabycie spadku, notariusz zarejestruje akt poświadczenia dziedziczenia albo zostanie wydane europejskie poświadczenie spadkowe. Od tego momentu liczą się wszystkie dalsze terminy i obowiązki wobec fiskusa, w tym czas na złożenie zgłoszenia i ewentualnej deklaracji podatkowej. Podstawę opodatkowania stanowi tzw. czysta wartość majątku, czyli wartość rynkowa odziedziczonych rzeczy i praw w dniu nabycia, pomniejszona o długi i ciężary spadkowe. Odliczyć można m.in. niespłacone kredyty, wypłacony zachowek, wykonane zapisy testamentowe czy inne zobowiązania pozostawione przez spadkodawcę.
Stawki podatku i kwoty wolne zależą od grupy podatkowej, do której należy spadkobierca. W 2025 roku limity wynoszą:
- 36 120 zł - dla osób z I grupy podatkowej, czyli małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy;
- 27 090 zł - dla II grupy, obejmującej dalszych krewnych, takich jak ciotki, wujowie, szwagrowie, zięciowie czy małżonkowie rodzeństwa;
- 5 733 zł - dla III grupy, do której należą wszystkie pozostałe osoby niezwiązane pokrewieństwem lub powinowactwem.
Po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku obowiązuje progresywna skala, w której stawki rosną wraz z wartością nabytego majątku. W 2025 roku wynoszą one od 3% do 20% - najniższe dla najbliższej rodziny, a najwyższe dla osób niespokrewnionych. Co istotne, przy ustalaniu progu wolnego od podatku urząd sumuje wartość majątku otrzymanego od tego samego spadkodawcy w ciągu ostatnich pięciu lat. Oznacza to, że wcześniejsze darowizny również wpływają na wysokość zobowiązania.
Fiskus nie bazuje wyłącznie na deklaracjach spadkobierców, ponieważ otrzymuje dane z wielu źródeł. Oprócz sądów i notariuszy dodatkowym źródłem weryfikacji może być wniosek o wpis własności do księgi wieczystej, późniejsza sprzedaż odziedziczonej nieruchomości lub dokumenty pojawiające się w innych postępowaniach administracyjnych. Dzięki temu systemowi powiązań urząd skarbowy jest w stanie skutecznie wykryć przypadki pominięcia spadku w zeznaniu podatkowym.
Jak uniknąć podatku od spadku?
Pełne zwolnienie z podatku jest możliwe tylko dla najbliższych członków rodziny: małżonka, zstępnych i wstępnych, rodzeństwa, pasierba, ojczyma oraz macochy. To rozwiązanie działa niezależnie od wartości spadku, ale tylko pod warunkiem, że w terminie 6 miesięcy od nabycia praw do spadku zostanie złożone zgłoszenie SD-Z2. W wyjątkowych sytuacjach, gdy informacja o nabyciu dotarła później, można zachować zwolnienie, udowadniając datę, w której spadkobierca dowiedział się o swoich prawach.
Gdy zwolnienie nie przysługuje, pewne pole manewru daje prawidłowe ustalenie "czystej wartości", czyli wartości rynkowej z dnia nabycia pomniejszonej o udokumentowane długi i koszty. Do akt warto dołączyć rachunki pogrzebowe niepokryte z zasiłku, potwierdzenia spłaty zobowiązań spadkodawcy, dowody wykonania płatności niezbędnych do zabezpieczenia majątku, a w przypadku nieruchomości - wiarygodną wycenę rynkową; jeśli urząd zakwestionuje wartość, może powołać biegłego, dlatego lepiej zawczasu przedstawić operat lub inne twarde dane.
W sprawach z elementem zagranicznym konieczne jest sprawdzenie, czy nie wystąpi podwójne opodatkowanie, ponieważ Polska ma odrębne umowy tylko z kilkoma państwami, a w pozostałych przypadkach zwykle trzeba rozliczyć się w obu jurysdykcjach. Jeżeli terminy zostały przeoczone, najbezpieczniej niezwłocznie złożyć właściwy formularz (SD-Z2 dla zwolnienia, SD-3 dla opodatkowania) z kompletem dowodów oraz - w razie potrzeby - wniosek o rozłożenie podatku na raty, co ogranicza odsetki i ryzyko zastosowania kary.
