Gdy sprawca wypadku jest nieznany lub nieubezpieczony
Państwo nakłada na każdego posiadacza pojazdu mechanicznego obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z ruchem pojazdu. W ten sposób chroni się innych uczestników ruchu, jak i pieszych, którzy w razie szkody na osobie czy w mieniu mogą liczyć na wypłatę odszkodowania przez zakład ubezpieczeń. System ochrony poszkodowanych uzupełnia Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, który rekompensuje szkody wyrządzone przez nieznanych lub nieubezpieczonych sprawców wypadków komunikacyjnych.
Do zadań UFG należy przede wszystkim zaspokajanie roszczeń z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe na terytorium Polski. Fundusz nie wyręcza jednak zakładów ubezpieczeń, które wystawiają obowiązkowe polisy OC i z tego tytułu zobowiązane są likwidować szkody spowodowane przez kierujących korzystających z tego rodzaju ochrony, chyba że np. ogłoszono upadłość towarzystwa, a roszczenia poszkodowanego nie zostały zaspokojone z aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Z reguły obowiązek UFG pokrycia szkody aktualizuje się w przypadkach, w których posiadacz pojazdu wyrządzającego szkodę nie był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego OC bądź też gdy nie ustalono, kto był sprawcą wypadku (np. w razie ucieczki sprawcy z miejsca zdarzenia).
W praktyce nierzadkie są sytuacje, gdy dochodzi do zdarzenia na drodze, zawinionego przez innego kierowcę, który następnie ucieka z danego miejsca. Jeżeli czynności policji czy prokuratury nie przyniosą rezultatów w postaci ustalenia danych sprawcy czy choćby samego pojazdu i jego właściciela, wówczas nie sposób jest wskazać, który z ubezpieczycieli winien wypłacić odszkodowanie czy zadośćuczynienie. W takich wypadkach aktualizuje się odpowiedzialność UFG.
Jeśli szkoda została wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości, wówczas poszkodowany może liczyć w zasadzie wyłącznie na pokrycie szkód osobowych. Szkody w mieniu podlegają rekompensacie tylko wtedy, gdy równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, trwający dłużej niż 14 dni. Zatem w pozostałych przypadkach (najczęściej w razie odniesienia tylko szkody w mieniu) poszkodowanemu właścicielowi samochodu, który nie wykupił wcześniej autocasco, UFG nie zwróci kosztów.
W przypadku szkody w pojeździe mechanicznym świadczenie Funduszu podlega jednak zmniejszeniu o kwotę stanowiącą równowartość 300 euro, ustalaną przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu ustalenia odszkodowania.
Restrykcyjne podejście ustawodawcy do kwestii odpowiedzialności UFG w przypadku szkód spowodowanych w mieniu przez niezidentyfikowanych posiadaczy pojazdów ma swoje uzasadnienie. Zapobiega bowiem eskalacji zjawiska oszustw ubezpieczeniowych (wyłudzeń odszkodowań). Ryzyko nadużyć jest dużo mniejsze w przypadku szkód wyrządzonych przez osoby o ustalonych personaliach. Jeżeli osoby takie nie legitymują się obowiązkową polisą OC posiadacza pojazdu, pełną odpowiedzialność za skutki ich poczynań na drodze przejmuje właśnie Fundusz. Jednak później osoba taka otrzyma z UFG pismo z żądaniem zwrotu wypłaconego odszkodowania.
Warto też zaznaczyć, że możliwość wyrównania szkód w mieniu w zależności od jednoczesnego wystąpienia bardziej drastycznych szkód na osobie w przypadku wypadków spowodowanych przez nieustalonych sprawców istnieje dopiero od 11 czerwca 2007 r. Wcześniej przepisy nie przewidywały tego rodzaju wyjątku.
Zakres odpowiedzialności UFG jest szerszy w przypadku, gdy doszło do identyfikacji posiadacza pojazdu, którym wyrządzono szkodę, lecz nie miał on obowiązkowego ubezpieczenia OC. Wówczas poszkodowany może domagać się od Funduszu pokrycia zarówno szkody w mieniu (np. pokrycia kosztów naprawy samochodu), jak i na osobie (np. zwrotu wydatków na leczenie i rehabilitację, zapłaty zadośćuczynienia).
Odpowiedzialność UFG dotyczy również przypadków wyrządzenia w Polsce szkody przez zidentyfikowany pojazd zarejestrowany w innym państwie, którego biuro narodowe jest sygnatariuszem Jednolitego Porozumienia między Biurami Narodowymi - Regulaminu Wewnętrznego. Chodzi m.in. o wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej, a także należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Przy czym dotyczy to pojazdu, którego posiadacz nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC.
|
Przykład 1 X zostawił samochód na parkingu osiedlowym. Nazajutrz spostrzegł spore wgniecenie i ślady lakieru innego auta, jednak bez kartki z informacją o danych sprawcy. Zgłosił uszkodzenie na policji. Sprawcy szkody w pojeździe nie udało się ustalić. Naprawa kosztowała 2.000 zł. X nie posiadał ubezpieczenia autocasco, więc musiał pokryć ten koszt z własnej kieszeni. UFG nie odpowiada za taką szkodę w mieniu, mimo że jej sprawca był nieustalony. Przykład 2 Y jechał w odwiedziny do rodziny. Z winy innego kierowcy doszło do wypadku, w którym Y odniósł poważne obrażenia ciała, w tym uraz kręgosłupa. Sprawcy szkody nie ustalono. Y może żądać od UFG zapłaty zadośćuczynienia za krzywdę, pokrycia kosztów leczenia i rehabilitacji oraz odszkodowania za zniszczony pojazd. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zm.)
autor: Tomasz Konieczny
Gazeta Podatkowa nr 28 (756) z dnia 2011-04-07