Intercyza a spadek. Kto dziedziczy, gdy jest rozdzielność majątkowa?

Intercyza, znana również jako umowa majątkowa małżeńska, to specjalny rodzaj umowy cywilnoprawnej, który małżonkowie mogą zawrzeć w celu uregulowania swoich stosunków majątkowych. W Polsce intercyza jest uregulowana przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu cywilnego.

Pozwala ona małżonkom ustalić, że część lub wszystkie dobra, które nabędą w czasie trwania małżeństwa, nie będą wchodziły w skład ich wspólnego majątku małżeńskiego. Głównym celem intercyzy małżeńskiej jest wyłączenie lub ograniczenie ustawowej wspólności majątkowej, co może być istotne w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego z małżonków lub chęci ochrony majątku osobistego.

Intercyza zabezpiecza majątek prywatny małżonków i pozwala na zachowanie go w całości tylko dla siebie. Oznacza to, że majątek zdobyty przed zawarciem małżeństwa, jak i ten uzyskany już w jego trakcie, pozostaje własnością wyłącznie tego małżonka, który go zdobył.

Istnieją różne rodzaje intercyz, które mogą wprowadzać:

• rozdzielność majątkową - każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem osobistym i nie odpowiada za długi drugiego małżonka;
  
• rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków - po rozwiązaniu małżeństwa następuje wyrównanie dorobków małżonków;
  
• wspólność ustawową - wszystko, co małżonkowie nabywają w trakcie małżeństwa, staje się ich wspólnym majątkiem;
  
• wspólność rozszerzoną - do wspólnego majątku wchodzą również dobra nabyte przed małżeństwem lub z osobistych źródeł (np. dziedziczenie, darowizna).

Intercyza jest ważna tylko wtedy, jeśli zostanie zawarta w formie aktu notarialnego przed notariuszem. Małżonkowie mogą zawrzeć ją przed ślubem lub w dowolnym momencie po jego zawarciu. Należy jednak pamiętać, że zmiana ustroju majątkowego małżeńskiego przez zawarcie intercyzy wymaga zgody obu małżonków. Od momentu zawarcia intercyza jest ważna i obowiązuje przez cały czas trwania małżeństwa, chyba że małżonkowie zdecydują się ją zmienić lub odwołać.

Podpisanie intercyzy nie wpływa na prawa dziedziczenia. W prawie polskim zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego małżonek jest ustawowym spadkobiercą. Oznacza to, że ma prawo do dziedziczenia majątku po zmarłym małżonku, niezależnie od tego, czy między nimi istniała intercyza, czy też nie.

Po śmierci jednego z małżonków intercyza małżeńska nie ma mocy. Drugi małżonek pozostający przy życiu ma prawo do odziedziczenia majątku zmarłego, w tym zarówno tego zdobytego w trakcie trwania małżeństwa, jak i tego uzyskanego przed jego zawarciem lub odziedziczonego po przodkach.

Jeśli małżonkowie nabyli jakieś rzeczy lub prawa jako współwłaściciele (np. dom), udział w takim składniku majątku należący do zmarłego będzie dziedziczony przez drugiego małżonka i pozostałych spadkobierców na ogólnych zasadach.

Rozdzielność majątkowa nie wpływa na dziedziczenie ustawowe, ale testament może zmienić ustawowy porządek dziedziczenia. W sytuacji, w której zmarły małżonek sporządził testament, to osoby w nim wymienione będą dziedziczyć zgodnie z jego wolą.

W sytuacji rozdzielności majątkowej, dziedziczeniu podlega tylko majątek osobisty zmarłego małżonka. Nie będzie trzeba dokonywać podziału majątku wspólnego, gdyż co do zasady takie majątek nie powstał. Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli małżonkowie mieli rozdzielność majątkową, to żyjący małżonek odziedziczy również długi zmarłego, chyba że testament stanowi inaczej.

Emerytura po zmarłym małżonku lub prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowom i wdowcom tylko wtedy, gdy pozostawali we wspólności małżeńskiej.

Co ważne, rozdzielność majątkowa nie wpływa na kwestię dziedziczenia dzieci z poprzedniego małżeństwa. Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności dziedziczą ustawowo dzieci spadkodawcy oraz jego aktualny małżonek w chwili śmierci.

Jeżeli małżonek zostanie pominięty w testamencie, ma prawo do zachowku. Jest to świadczenie pieniężne, które przysługuje określonym osobom bliskim spadkodawcy, gdy w testamencie nie uwzględnił ich w sposób odpowiadający co najmniej połowie wartości udziału, jaki przysługiwałby im w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Testament ma pierwszeństwo przed ustawowym porządkiem dziedziczenia. W przypadku rozdzielności majątkowej testament może wyłączyć małżonka z dziedziczenia lub przyznać mu określoną część majątku. Jeśli testament nie zostanie sporządzony, wówczas dziedziczenie odbywa się zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, które przyznają małżonkowi i dzieciom spadkodawcy prawo do dziedziczenia. Ważne jest, aby pamiętać, że testament może być zaskarżony, jeśli narusza prawa ustawowych spadkobierców do zachowku.

Przeczytaj również:

Babciowe. 1500 zł z nowego świadczenia. Te rodziny dostaną 400 zł więcej

Płaca minimalna w 2025 r. nie wzrośnie tak mocno. Kiedy dowiemy się, o ile?

Zgłoszenie darowizny. Kiedy i kto musi zgłosić darowiznę? Poradnik