Jak odwołać się od decyzji wydanej przez ZUS?
ZUS wydaje decyzje zarówno w sprawach emerytalno-rentowych, jak również w stosunku do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Otrzymanie takiej decyzji z reguły jest zakończeniem toczącego się postępowania w danej sprawie. Nie oznacza to jednak, że osoba niezadowolona z jej treści nic już nie może zrobić w tej kwestii. Decyzję taką można bowiem zakwestionować i dochodzić swoich praw przed sądem.
Zakres wydawanych przez ZUS decyzji w indywidualnych sprawach określa art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wśród nich znajdują się m.in. rozstrzygnięcia dotyczące ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz ich wymiaru.
Od decyzji organu rentowego przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.
Do sądu mogą być zatem kierowane sprawy o:
- ustalenie uprawnień do emerytury, renty rodzinnej, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz wysokości tych świadczeń,
- zasiłek chorobowy, wyrównawczy, macierzyński, opiekuńczy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- zasiłek pogrzebowy,
- odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Ponadto, odwołanie do sądu przysługuje w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia.
W zależności od rodzaju świadczenia, rozpoznanie odbywa się w okręgowym lub rejonowym sądzie pracy i ubezpieczeń społecznych.
Aby otrzymać zasiłek chorobowy lub inne świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, muszą zostać spełnione określone kryteria. Gdy pracodawca, jako płatnik zasiłku stwierdzi, że wymagane warunki nie zostały spełnione, powiadamia o tym osobę zainteresowaną. Jeśli ubezpieczony uważa, że zostały naruszone jego uprawnienia w tym zakresie, może wystąpić do ZUS o ustalenie prawa do zasiłku. Z wnioskiem takim może wystąpić także płatnik składek na ubezpieczenie chorobowe. W obu przypadkach wydawana jest odpowiednia decyzja.
Analogiczne zasady mają zastosowanie również w razie zaistnienia okoliczności pozbawiających ubezpieczonego prawa do zasiłku, np. po stwierdzeniu niewłaściwego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.
Gdy ubezpieczony otrzymując decyzję w sprawie zasiłku chorobowego uważa, że nie jest ona zgodna z przepisami lub stanem faktycznym, może wnieść odwołanie do sądu rejonowego.
Do właściwości sądów rejonowych (art. 4778 § 2 K.p.c.) należą także sprawy m.in. o:
1) zasiłek wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, pogrzebowy,
2) świadczenie rehabilitacyjne,
3) odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Natomiast w przypadku decyzji w sprawie emerytury lub renty stosowne odwołanie rozpatruje okręgowy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych.
Niektóre sprawy o świadczenie z ubezpieczenia społecznego wymagają wydania orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Stwierdzenie niezdolności do pracy jest bowiem jednym z kryteriów warunkujących nabycie np. renty inwalidzkiej czy świadczenia rehabilitacyjnego.
Należy jednak pamiętać, że w sprawach wymagających zbadania stanu zdrowia, osoba niezadowolona z orzeczenia orzecznika ZUS, nie może wnosić o rozpatrzenie tej kwestii przez sąd. Obowiązuje tu bowiem inna procedura. W pierwszej kolejności ubezpieczony musi wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej. Ma na to 14 dni od daty doręczenia orzeczenia. Przy czym sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.
Dopiero od wydanej na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej (lub lekarza orzecznika - jeśli nie wniesiono od niego sprzeciwu) decyzji ZUS, przyznającej lub odmawiającej przyznania świadczenia, przysługuje prawo odwołania do sądu.
Sąd odrzuci odwołanie w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, jeżeli osoba zainteresowana nie wniosła sprzeciwu, a odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia.
Każda decyzja ZUS zawiera pouczenie w zakresie terminu i zasad składania odwołania. Otrzymany dokument warto zatem uważnie przeczytać i postępować zgodnie z zawartymi tam wytycznymi. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała niekorzystną dla zainteresowanego decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę. We wszystkich omawianych wcześniej przypadkach, odwołanie należy wnieść w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.
Każde odwołanie od decyzji ZUS jest pismem procesowym. Musi zatem spełniać określone wymogi formalne. Powinno więc zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane,
2) imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania ubezpieczonego lub jego przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika,
3) oznaczenie numeru zaskarżonej decyzji ZUS,
4) określenie żądania i uzasadnienie wniosku oraz stosowne dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
5) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika.
Powinno także wskazywać listę dołączonych załączników.
Odwołanie do sądu nie przysługuje od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia. W takim przypadku stronie przysługuje jedynie prawo do wniesienia wniosku do Prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Ponadto, odwołanie nie przysługuje od decyzji o przyznaniu świadczenia w kwocie zaliczkowej.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.)
autor: Anna Minierska
Gazeta Podatkowa nr 27 (755) z dnia 2011-04-04