Jakie są konsekwencje brak podpisu spadkobiercy na zgłoszeniu nabycia majątku?
Aby uniknąć zapłacenia podatku, spadkobiercy, którzy odziedziczyli majątek, powinni pamiętać o spełnieniu wymogów formalnych przy zgłaszaniu tego faktu organom podatkowym. Często zdarza się jednak tak, że przez nieuwagę nie podpisują takiego zgłoszenia. Rodzi to poważne konsekwencje, gdyż organy podatkowe w tej kwestii są bardzo rygorystyczne i przyjmują, że w takiej sytuacji podatnik nie dokonał zgłoszenia nabycia majątku. W konsekwencji oznacza to, że nie ma on prawa do skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
O konsekwencjach braku podpisu na zgłoszeniu o nabyciu spadku przypomniał ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 lipca 2012r. (sygn. II FSK 16/11). Sąd stwierdził, że zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych ze spadku spełniające wymogi określone w ustawie o podatku od spadków i darowizn, nie jest podaniem, które powoduje wszczęcie postępowania podatkowego, a brak podpisu na zgłoszeniu nie może być traktowany jako brak formalny.
Sąd wypowiedział się w sprawie spadkobiercy, który w październiku 2007 r. złożył w Urzędzie Skarbowym zgłoszenie o stwierdzeniu nabycia rzeczy lub praw majątkowych ze spadku, które z powodu jego nieobecności w kraju, nie zostało podpisane. Zamiast tego, w miejscu przeznaczonym na podpis, znajdowała się krótka adnotacja: "podpis niemożliwy, przebywa za granicą, w niedługim czasie dołączy podpisany egzemplarz".
Następnie - w lipcu 2009 roku, złożył on zeznanie podatkowe obejmujące przedmioty spadkowe wykazane we wcześniejszym zgłoszeniu oraz wyjaśnił, że zgłoszenie to zostało doręczone przez jego siostrę i przez nią - za sugestia urzędnika - opatrzone adnotacją. Wobec powyższego, wydano decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego, która jednak została uchylona przez organ drugiej instancji z powodu zawyżenia czystej wartości nabytego spadku.
Dyrektor Izby Skarbowej wskazał również, że spadkobierca, doręczając druk SD-Z1 bez podpisu, nie dokonał (ani osobiście, ani przez pełnomocnika) skutecznie zgłoszenia przewidzianego przepisami ustawy o podatku od spadków i darowizn w wymaganym terminie i wobec tego nie może skorzystać ze zwolnienia przewidzianego w tym artykule. Zwolnienie to bowiem obejmuje najbliższe osoby spadkodawcy (małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę), które zgłosiły nabycie rzeczy lub praw majątkowych pochodzących ze spadku w terminie miesiąca (według stanu prawnego na lipiec 2007, obecnie - w ciągu 6 miesięcy) od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie.
Skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem organu i zaskarżył decyzje dyrektora Izby Skarbowej. Jego zdaniem, organ błędnie określił moment wszczęcia postępowania podatkowego na dzień 20 lipca 2009 r., oraz naruszył przepisy ordynacji podatkowej nakazujące wezwać wnoszącego podanie do uzupełnienia formalnych braków.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, po dokładnej analizie stanu faktycznego, doszedł do wniosku, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. W orzeczeniu sąd przyznał słuszność interpretacji organu podatkowego, wskazując, że ulga podatkowa przewidziana w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn ma charakter przywileju, dlatego to na podatniku ciąży powinność dochowania należytej staranności w prawidłowym zawiadomieniu, a organ nie ma obowiązku o tym informować. Skoro podatnik nie zachował się odpowiednio, a w konsekwencji nie dochował terminu, nie może być zwolnionym od podatku. Z kolei samo zgłoszenie nie jest podaniem w rozumieniu art. 168 Ordynacji podatkowej, nie wszczyna postępowania, a jedynie pozwala na skorzystanie ze zwolnienia.
Rozpatrując spór NSA podtrzymał stanowisko WSA, zgodnie z którym: "zgłoszenie stanowi wyłącznie oświadczenie nabywcy (w tym przypadku spadkobiercy) o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych, zaś jego niezłożenie w ustawowym terminie powoduje utratę prawa do zwolnienia od podatku. Organ zatem nie był obowiązany, ani nawet uprawniony do zastosowania trybu przewidzianego w art. 169 § 1 Ordynacji podatkowej, właściwego dla usuwania braków formalnych podań. W rozpatrywanej sprawie nie ulega zatem wątpliwości, że podatnik nie złożył w ustawowym terminie poprawnego zgłoszenia i stanowiło to brak nieusuwalny, w związku z czym utracił prawo do zwolnienia od podatku (...)".
Podsumowując należy stwierdzić, że w sytuacji gdy na zgłoszeniu o nabyciu majątku brak jest podpisu podatnika, zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne przyjmują, że podatnik nie dokonał zgłoszenia nabycia majątku, a w konsekwencji, że nie ma prawa do skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
Należy również pamiętać, że braku podpisu podatnika na zgłoszeniu nabycia majątku nie można uzupełnić w trybie art. 169 Ordynacji podatkowej, gdyż przepis ten dotyczy uzupełnienia braków podania, a omawiane zgłoszenie nie jest podaniem. Zatem brak podpisu podatnika na zgłoszeniu o nabyciu spadku lub darowizny nie stanowi uchybienia formalnego, co oznacza, że jego brak jest nieusuwalny i może spowodować utratę prawa do zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
