Kto ma prawo do spadku, jeśli jest testament? Te zasady decydują o podziale majątku

Prawo spadkowe opiera się na zasadzie, że testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Zgodnie z art. 941 Kodeksu cywilnego, spadkodawca może stworzyć dokument, w którym wskazuje dowolnych spadkobierców - zarówno krewnych, jak i osoby niespokrewnione, a nawet instytucje. Jeśli testament spełnia wymogi formalne, osoby w nim uwzględnione nabywają prawa do spadku, niezależnie od reguł ustawowych. Aby jednak dokument był ważny, musi zostać sporządzony świadomie, dobrowolnie i w sposób niebudzący wątpliwości co do rzeczywistej woli testatora (art. 945 § 1 k.c).

Przepisy przewidują różne formy dokumentów tego typu, w tym testament własnoręczny (holograficzny), który musi być w całości napisany odręcznie, opatrzony datą i podpisem (art. 949 k.c.), oraz testament notarialny sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 950 k.c.). Polski system prawny nie dopuszcza testamentów wspólnych (np. małżonków). Istnieje natomiast możliwość podstawienia, czyli wskazania kolejnego spadkobiercy na wypadek, gdyby pierwotnie wyznaczona osoba nie chciała lub nie mogła dziedziczyć. W sytuacjach spornych, takich jak podejrzenie o brak świadomości testatora, sprawa spadkowa trafia do sądu, który weryfikuje, czy testament nie został sporządzony w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji.

Należy podkreślić, że pominięcie najbliższych krewnych w testamencie nie oznacza, że tracą oni prawo do spadku - małżonek, dzieci, wnuki i rodzice mogą wciąż ubiegać się o zachowek, czyli część majątku, którą otrzymaliby w ramach dziedziczenia ustawowego (art. 991 k.c.). Istnieje jednak możliwość całkowitego pozbawienia ich tego prawa poprzez wydziedziczenie, jeśli dopuścili się wobec spadkodawcy poważnych przewinień, takich jak rażące naruszenie obowiązków rodzinnych lub działania na jego szkodę.

Przeczytaj też: Czy testament wystarczy do wydziedziczenia? Bez tych zapisów nie ma mocy prawnej

Sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego to najskuteczniejszy sposób zapewnienia, że ostatnia wola spadkodawcy zostanie wykonana zgodnie z jego intencją. Zgodnie z art. 950 k.c., notariusz nie tylko rejestruje oświadczenie testatora, ale także weryfikuje jego zdolność do świadomego i dobrowolnego podejmowania decyzji. Testament notarialny ma wysoką odporność na podważenie, ponieważ stanowi silny dowód urzędowy. Choć jego sporządzenie wiąże się z kosztami, to w przypadku skomplikowanego majątku lub przewidywanych sporów między spadkobiercami jest to rozwiązanie, które minimalizuje ryzyko problemów prawnych.

Główną zaletą testamentu notarialnego jest jego trwałość i bezpieczeństwo. Notariusz przechowuje dokument w kancelarii, eliminując ryzyko jego zgubienia, uszkodzenia czy fałszerstwa. W przeciwieństwie do testamentu własnoręcznego, który zgodnie z art. 949 § 1 k.c. musi być w całości napisany przez testatora, dokument notarialny nie wymaga od spadkodawcy żadnej dodatkowej czynności poza złożeniem oświadczenia. Notariusz dba także o precyzyjne sformułowanie treści, co ogranicza ryzyko późniejszych sporów interpretacyjnych. W przypadku testamentów własnoręcznych często dochodzi do nieścisłości wynikających z nieprecyzyjnego języka lub błędów formalnych, które mogą prowadzić do jego zakwestionowania.

Warto przy tym pamiętać, że testament własnoręczny pozostaje w pełni ważną formą rozporządzenia majątkiem, pod warunkiem że spełnia wymogi formalne. Jest rozwiązaniem prostszym i nie wymaga wizyty u notariusza ani ponoszenia kosztów. Wystarczy, że testator napisze go własnoręcznie, podpisze i, jeśli to możliwe, opatrzy datą. Problem pojawia się jednak w sytuacji jego zagubienia, zniszczenia lub sfałszowania, co często skutkuje długotrwałymi sporami sądowymi.

Przeczytaj też:

Kiedy była żona może otrzymać spadek? Tylko w tej jednej sytuacji

Testament napiszesz, ale dom przejmie państwo. Przepisy pozwalają

Masz testament? Możesz się zdziwić – w tych przypadkach i tak dzielą majątek według ustawy