Nie każdy może z niej skorzystać. Czy opłaca się przejść na wcześniejszą emeryturę?

Emerytura pomostowa to forma wcześniejszego świadczenia emerytalnego, które umożliwia zakończenie kariery zawodowej do 5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Przysługuje ona pracownikom, którzy wykonywali pracę w warunkach szczególnie obciążających dla zdrowia lub wymagających wysokiego poziomu sprawności psychofizycznej. Celem tego rozwiązania jest ochrona osób, których możliwości zawodowe ulegają znacznemu pogorszeniu przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które spełniają określone w ustawie warunki. Kryteria te obejmują:

Wiek minimalny:

• kobiety - 55 lat,
• mężczyźni - 60 lat.

Staż ubezpieczeniowy:

• co najmniej 20 lat dla kobiet,
• co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Rodzaj wykonywanej pracy:

• praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywana przez co najmniej 15 lat, przy czym istotne jest, aby część tego okresu przypadała po 31 grudnia 2008 r.

Okres składkowy i nieskładkowy:

• do spełnienia wymaganego stażu ubezpieczeniowego wliczane są zarówno okresy składkowe (zatrudnienie, działalność gospodarcza), jak i nieskładkowe (np. urlop wychowawczy, służba wojskowa).

Według ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to takie, które narażają pracownika na stały kontakt z czynnikami ryzyka, mogącymi prowadzić do trwałego uszkodzenia zdrowia. Przykłady takich prac to:

• prace pod ziemią (np. górnictwo),
• prace pod wodą (np. nurkowanie przemysłowe),
• prace na wodzie i w powietrzu (np. prace na wysokościach),
• prace w ekstremalnych temperaturach (hutnictwo, chłodnie przemysłowe),
• prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego (np. w komorach hiperbarycznych),
• ciężkie prace fizyczne wykonywane w wymuszonej pozycji ciała przez długi czas.

Wszystkie te prace charakteryzują się wysokim poziomem obciążenia organizmu oraz zwiększonym ryzykiem chorób zawodowych.

Drugą kategorią zawodów uprawniających do wcześniejszej emerytury są prace o szczególnym charakterze. W tym przypadku mowa o stanowiskach, które wymagają ponadprzeciętnej koncentracji, refleksu oraz odpowiedzialności, a ich prawidłowe wykonywanie ma bezpośredni wpływ na zdrowie i życie innych ludzi.

Do tej grupy należą m.in.:

• piloci statków powietrznych i kontrolerzy ruchu lotniczego,
• maszyniści i motorniczowie,
• kierowcy autobusów, tramwajów, pojazdów uprzywilejowanych,
• operatorzy reaktorów jądrowych,
• ratownicy medyczni, strażacy, pracownicy służb ochrony,
• nauczyciele, wychowawcy oraz pracownicy domów pomocy społecznej i oddziałów psychiatrycznych.

Cechą wspólną tych zawodów jest wysoka odpowiedzialność, której wykonywanie w starszym wieku może stanowić zagrożenie zarówno dla pracownika, jak i otoczenia.

Złożenie wniosku o emeryturę pomostową wymaga odpowiedniego przygotowania dokumentacyjnego i zachowania właściwych terminów. Wniosek (formularz EPOM) można złożyć:

• osobiście w dowolnej jednostce ZUS,
• pocztą tradycyjną,
• elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS).

Wniosek należy złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed datą spełnienia warunków do uzyskania świadczenia lub przed planowaną datą przejścia na emeryturę.

Do wniosku trzeba dołączyć:

• informacje o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6),
• dokumenty potwierdzające zatrudnienie w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze - najczęściej są to zaświadczenia z zakładów pracy,
• dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia (druk ERP-7),
• orzeczenie lekarskie o niezdolności do pracy w danym zawodzie - jeśli jest wymagane.

ZUS wydaje decyzję w sprawie przyznania emerytury pomostowej w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do rozpatrzenia wniosku. W razie braków formalnych urząd może wszcząć postępowanie wyjaśniające, co może wydłużyć cały proces.

Warto pamiętać, że decyzja ZUS może być zaskarżona, jeśli wnioskodawca nie zgadza się z jej treścią. Przysługuje wtedy prawo do odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

Emerytura pomostowa - jak każda emerytura - wyliczana jest na podstawie zgromadzonych składek, kapitału początkowego oraz średniego dalszego trwania życia. Oznacza to, że im wcześniej przechodzimy na emeryturę, tym niższe będzie świadczenie.

Decyzja powinna więc być uzależniona przede wszystkim od sytuacji zdrowotnej, jak i potrzeb finansowych. Warto również wziąć pod uwagę perspektywy dorabiania oraz poziom zmęczenia zawodowego.

Z jednej strony emerytura pomostowa daje możliwość wcześniejszego zakończenia kariery zawodowej osobom, które przez lata były narażone na trudne warunki pracy. Z drugiej strony - wiąże się z niższym świadczeniem w porównaniu do emerytury w wieku ustawowym.