Odszkodowanie za wypadek przy pracy. Kto i kiedy może je otrzymać?
Wypadek w pracy może zdarzyć się każdemu. Upadek, awaria maszyny, porażenie prądem - sytuacje te niejednokrotnie mają poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. W takich momentach kluczowe jest nie tylko to, jak szybko otrzymasz pomoc medyczną, ale również, czy będziesz uprawniony do odszkodowania za wypadek przy pracy z ZUS oraz od pracodawcy. Wyjaśnimy, komu ono przysługuje, kto je wypłaca i ile wynosi jego wysokość.
Wypadek przy pracy to zdarzenie, które ma nagły charakter, czyli dochodzi do niego w krótkim czasie, np. podczas upadku, porażenia prądem czy kolizji drogowej. Istotna jest także zewnętrzna przyczyna, niewynikająca z wewnętrznych predyspozycji pracownika, np. brak odpowiednich zabezpieczeń maszyny, wadliwe urządzenie lub działanie osób trzecich.
Wypadek musi pozostawać w bezpośrednim związku z wykonywaną pracą, czyli wydarzyć się podczas realizacji obowiązków służbowych bądź w czasie, gdy pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy, również w drodze do lub z pracy. Warunkiem jest również, by zdarzenie prowadziło do urazu lub śmierci pracownika. Uraz może dotyczyć zarówno uszkodzeń fizycznych, jak i wstrząsu psychicznego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wypadek przy pracy powinien być dokładnie udokumentowany. Pracodawca ma obowiązek sporządzenia protokołu określającego okoliczności i przyczyny zdarzenia, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Zgodnie z artykułem 11 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 2189, z późn. zm.), ubezpieczony, który doznał trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jest uprawniony do jednorazowego odszkodowania.
Odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem wypadkowym. Przede wszystkim są to pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, którzy automatycznie podlegają temu ubezpieczeniu. Odszkodowanie przysługuje również osobom wykonującym pracę na podstawie umowy zlecenia, pod warunkiem, że są objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Dodatkowo, osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą dobrowolnie przystąpić do tego ubezpieczenia, co pozwala im na uzyskanie odszkodowania w razie wypadku.
W przypadku śmierci pracownika w wyniku wypadku przy pracy, odszkodowanie przysługuje członkom jego rodziny. Małżonek zmarłego pracownika, dzieci własne, przysposobione oraz dzieci współmałżonka, które były na utrzymaniu zmarłego, mają prawo do odszkodowania.
Rodzice zmarłego pracownika również mogą ubiegać się o odszkodowanie, jeśli byli na jego utrzymaniu. Dodatkowo, mogą mieć do niego prawo, gdy w chwili śmierci pracownika mieli co najmniej 50 lat lub byli niezdolni do pracy. Odszkodowanie może przysługiwać także innym osobom, które były na utrzymaniu pracownika lub pozostawały z nim w faktycznym związku.
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w Polsce jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Proces ten jest ściśle regulowany przez przepisy zawarte w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Pracodawcy mają obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie wypadkowe do ZUS, które stanowią podstawę do wypłaty odszkodowań w przypadku wypadków przy pracy.
Po zgłoszeniu wypadku przy pracy, pracodawca jest zobowiązany do sporządzenia protokołu powypadkowego, który szczegółowo opisuje okoliczności zdarzenia. Następnie, poszkodowany pracownik lub jego rodzina składa wniosek do ZUS, dołączając:
- zwolnienie lekarskie,
- protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy,
- zaświadczenie płatnika składek Z-3.
Lekarz orzecznik ZUS ocenia stopień uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego pracownika. Uszczerbek ten może być stały lub długotrwały. Stały uszczerbek na zdrowiu to taki, który powoduje trwałe upośledzenie funkcji organizmu, natomiast długotrwały uszczerbek to taki, który utrzymuje się przez okres przekraczający sześć miesięcy, ale może ulec poprawie. Na podstawie oceny lekarza orzecznika, ZUS wydaje decyzję o przyznaniu jednorazowego odszkodowania.
Od 1 kwietnia 2024 roku za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje 1431 zł. Jeżeli lekarz orzecznik ZUS ustali 10 proc. uszczerbek na zdrowiu, poszkodowany pracownik otrzyma 14 310 zł odszkodowania. W przypadku zwiększenia uszczerbku na zdrowiu o co najmniej 10 punktów procentowych, kwota odszkodowania wzrasta o 1431 zł za każdy dodatkowy procent.
Jeśli w wyniku wypadku lub choroby pracownik stał się całkowicie niezdolny do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, przysługuje mu jednorazowe odszkodowanie z ZUS za wypadek przy pracy w wysokości 25 044 zł. Taka sama kwota przysługuje w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia rencisty, który stał się całkowicie niezdolny do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.
W razie śmierci ubezpieczonego wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom jego rodziny. Małżonek lub dziecko zmarłego pracownika otrzymuje 128 799 zł. Jeśli do odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci, kwota ta wynosi również 128 799 zł, a dodatkowo przysługuje 25 044 zł na każde z tych dzieci. Inni członkowie rodziny, tacy jak rodzice, otrzymują 64 399 zł.
Odszkodowanie za wypadek przy pracy od pracodawcy jest możliwe w określonych sytuacjach, gdy świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) nie pokrywają wszystkich kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją poszkodowanego pracownika.
Pracownik może również ubiegać się o dodatkowe odszkodowanie od pracodawcy, jeśli wypadek był wynikiem zaniedbań lub umyślnego działania pracodawcy. Zaniedbania te mogą obejmować brak odpowiednich środków ochrony, niewłaściwe warunki pracy, brak szkoleń BHP, czy też niewłaściwe zarządzanie ryzykiem w miejscu pracy.
Jednym z głównych powodów odmowy wypłaty odszkodowania jest rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracownika. Jeśli wypadek był wynikiem umyślnego działania pracownika lub jego rażącego zaniedbania, ZUS ma prawo odmówić wypłaty świadczenia. Przykładem może być sytuacja, w której pracownik świadomie ignoruje obowiązujące przepisy bezpieczeństwa, co prowadzi do wypadku.
Kolejnym istotnym powodem odmowy wypłaty odszkodowania jest stan nietrzeźwości pracownika lub użycie przez niego środków odurzających w momencie wypadku. Jeśli pracownik był pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych, które mogły przyczynić się do wypadku, ZUS nie przyzna odszkodowania. Taka sytuacja jest traktowana jako rażące naruszenie obowiązków pracowniczych.
ZUS może również odmówić wypłaty odszkodowania, jeśli wypadek został spowodowany umyślnie przez pracownika. Dotyczy to sytuacji, w której pracownik celowo doprowadza do wypadku, aby uzyskać świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. W takich przypadkach ZUS ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania, uznając, że działanie pracownika było celowe i niezgodne z przepisami.
Odszkodowanie nie przysługuje również w sytuacji, gdy wypadek nie miał związku z wykonywaną pracą. Mowa tutaj o wypadku, który wydarzył się podczas prywatnych czynności pracownika, niezwiązanych z jego obowiązkami służbowymi. W takim przypadku ZUS uznaje, że wypadek nie jest objęty ubezpieczeniem wypadkowym i nie przyznaje odszkodowania.
Przeczytaj również:
Zmiany w Kodeksie pracy 2024. Resort chce zmienić sposób naliczania stażu
Co trzeba zrobić, żeby otrzymać znaleźne? O tym nie można zapomnieć
