Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza. Kto musi być obecny?

Otwarcie i ogłoszenie testamentu to urzędowe potwierdzenie faktu złożenia testamentu, jego stanu oraz cech. Odczytanie i otwarcie testamentu ma również na celu:

• wypełnienie ostatniej woli spadkodawcy,
• zabezpieczenia go przed możliwością uszkodzenia, zniszczenia lub usunięcia,
• poinformowania osób zainteresowanych o jego treści.

Osoba, u której znajduje się testament, po śmierci spadkodawcy, powinna złożyć go w sądzie lub u notariusza. Otwarcie i odczytanie testamentu może odbyć się zarówno w sądzie, jak i u notariusza, jednak postępowanie notarialne będzie z pewnością znacznie szybsze.

Warto jednocześnie pamiętać, że ani sąd, ani notariusz nie dokonują oceny ważności testamentu. Ocena ta dokonywana jest dopiero w następnych krokach postępowania spadkowego.

Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie nakładają konkretnego terminu, w którym ma nastąpić przedstawienie testamentu. Zazwyczaj odbywa się to w momencie dostarczenia testamentu do sądu lub do notariusza.

Do otwarcia i ogłoszenia testamentu będą potrzebne następujące dokumenty:

• akt zgonu spadkodawcy, czyli dowód śmierci,
• oryginał testamentu własnoręcznego lub wypis aktu notarialnego dokumentującego testament,
• dokument tożsamości osoby, która domaga się, by testament został odczytany.

Jeżeli w postępowaniu złożono kilka testament spadkodawcy, wówczas otwiera się je wszystkie i ogłasza jednocześnie, przy czym sąd lub notariusz, każdorazowo na każdym ogłoszeniu testamentu, musi uczynić wzmiankę o innych testamentach.

Co do zasady notariusz nie ma obowiązku zawiadamiać osób zainteresowanych testament o jego ogłoszeniu. Oznacza to więc, że przedstawienie testamentu może odbywać się bez obecności zainteresowanych.

Niemniej jednak osoby zainteresowane mają prawo brać udział w odczytaniu testamentu. Ponadto w miarę możliwości sąd oraz notariusz powinni zawiadomić o otwarciu testamentu:

• osoby, których rozporządzenia testamentowe dotyczą,
• wykonawcę testamentu,
• tymczasowego przedstawiciela i kuratora spadku.

Odczytanie testamentu u notariusza wiąże się z koniecznością poniesienia opłaty za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu, którego maksymalna stawka wynosi 50 zł plus podatek VAT.

Jeżeli przedstawienie testamentu nastąpiło przez sąd, wówczas testament wraz ze stosownym protokołem przechowywany jest w sądzie spadku. W przypadku, gdy otwarcie i odczytanie testamentu miało miejsce u notariusza, ten na żądanie sądu, ma obowiązek dostarczyć testament do właściwego sądu. W toku postępowania spadkowego testament nie może zostać wydany żadnej innej osobie.

Samo otwarcie testamentu rozpoczyna sprawę postępowania spadkowego. Od dnia otwarcia testamentu jednak liczą się ważne terminy, o których każdy spadkobierca powinien pamiętać:

• od dnia ogłoszenia testamentu spadkobierca ma 5 lat na roszczenia z tytułu zachowku lub roszczenia o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń,
• od dnia ogłoszenia testamentu spadkobierca ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
• od dnia ogłoszenia testamentu spadkobierca ma 2 lata na ustanowienie fundacji ustanowionej na mocy testamentu.

Otwarcie i ogłoszenie testamentu otwiera drogę do dalszego postępowania spadkowego: stwierdzenia nabycia spadku na drodze sądowej lub aktu poświadczenia dziedziczenia na drodze notarialnej. Jednocześnie ogłoszenie testamentu może nastąpić także w trakcie obu tych postępowań. Wówczas sporządzany jest dodatkowo osobny protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu.

WG