Portret polskiego podatnika

Portret polskiego podatnika, który powstał na podstawie wyników badania zrealizowanego tuż po terminie składania rocznych zeznań podatkowych, pokazuje, że wielu obywateli czuje się zagubionych w przepisach i procedurach fiskalno-skarbowych.

Spośród 2/3 ankietowanych, którzy w roku bieżącym złożyli zeznanie podatkowe, jedynie około co piąty respondent samodzielnie dokonał rozliczenia. Niemal co drugiego ankietowanego (47 proc.) wyręczył ktoś z rodziny lub znajomych, co jedenastego (9 proc.) - zakład pracy, a 13 proc. respondentów oddało swoje zeznanie podatkowe w ręce opłaconego fachowca.

System jest zły...

Negatywnie wypada również ogólna ocena polskiego systemu podatkowego, który w oczach respondentów nie jest ani prosty, ani sprawiedliwy.

Niemal 3/4 ankietowanych określiło go jako bardzo lub raczej skomplikowany, a nieco wyższy odsetek badanych (77 proc.) uznał go za zdecydowanie lub raczej niesprawiedliwy. Oceny te korespondują z krytycznymi uwagami pod adresem urzędów skarbowych, często określanych jako dokonujące interpretacji na własną korzyść przepisów (78 proc.), które same w sobie są niejasne i niezrozumiałe dla petentów (75 proc.).

Uskarżający się na skomplikowany system podatkowy respondenci rzadko optują za zmianami zdążającymi do jego uproszczenia. Wydaje się, że Polacy chcieliby uproszczenia systemu podatkowego w sposób, który nie narusza ich interesów ekonomicznych.

Bardzo pozytywnie oceniane są bowiem takie elementy systemu podatkowego, jak ulgi, które popiera 94 proc. badanych, oraz całkowite zwolnienie pewnych grup z płacenia podatków, akceptowane przez 3/4 respondentów.

...ale uproszczeń nie chcemy

Respondenci okazali się również umiarkowanie entuzjastyczni, jeśli chodzi o upraszczanie systemu podatkowego przez zminimalizowanie liczby stawek podatkowych.

Preferencje dotyczące liczby stawek są niemal równo rozłożone. 26 proc. ankietowanych opowiedziało się za jedną stawką podatkową, 34 proc. - za dwiema, a 30 proc. - za dotychczasowym 3-stawkowym systemem.

Ogólnie ujmując, większość Polaków popiera podatki progresywne, wyrażając przekonanie, że osoby o wyższych przychodach powinny płacić wyższy procent swoich dochodów w postaci podatków (69 proc.).

Prosocjalne nastawienie respondentów znajduje odzwierciedlenie również w wybieranych rodzajach ulg, zwolnień od podatków oraz towarów objętych zerową stawką VAT. Niemalże we wszystkich przypadkach najczęściej wskazywane były rozwiązania odciążające zdeprywowane finansowo czy też społecznie grupy.

Jeśli chodzi o relację między wysokością podatku a jakością usług finansowanych z budżetu, respondenci niemal tak samo często opowiadali się za zachowaniem status quo, jak za obniżeniem stawek podatkowych i odpłatnością niektórych usług (po ok. 30 proc.). Najmniej zwolenników miało zwiększenie opiekuńczości państwa, to znaczy podwyższenie stawek podatkowych i podniesienie poziomu usług publicznych (17 proc.).



Za mało dostajemy za podatki

W kontekście wyboru między wysokością stawek podatkowych a jakością usług finansowanych z budżetu warto przyjrzeć się ocenie sposobu wydatkowania przez państwo pieniędzy pochodzących z podatków.

Ocena ta wypada nader krytycznie - aż 73 proc. badanych wyraziło niezadowolenie ze sposobu gospodarowania pieniędzmi podatników. Brak zaufania do sposobu redystrybucji podatków znalazł wśród niezadowolonych odzwierciedlenie w odsetku respondentów opowiadających się za obniżeniem stawek podatkowych i częściową odpłatnością za niektóre usługi (33 proc. w porównaniu z 21 proc. wśród zadowolonych ze sposobu wydatkowania pieniędzy podatników).

Dużo wiemy o fiskusie

Ostatnim, lecz zarazem najbardziej bezpośrednim, elementem oceny świadomości podatkowej Polaków jest ich wiedza na temat podatków. Okazuje się, że dość dobrze orientujemy się we własnym systemie podatkowym - 2/3 z nas zna wysokość podstawowej stawki podatku VAT. Gorzej jednak wypada świadomość tego, czy najwyższa stawka podatku dochodowego w Polsce jest większa czy też mniejsza niż przeciętna w krajach Unii Europejskiej.

Ogólnie można stwierdzić, iż z wyjątkiem wyboru między podatkami pośrednimi a bezpośrednimi oraz między państwem opiekuńczym a liberalnym, respondenci w większości mieli wyrobione zdanie na temat badanych kwestii. Ich odpowiedzi można uznać za spójne - 80 proc. respondentów, którzy byli zdania, że wszyscy powinni oddawać taki sam procent swoich dochodów fiskusowi, opowiedziało się również za jednolitą 15-procentową stawką podatkową.

Większość respondentów rozumie zatem istotę proponowanych rozwiązań, nie opierając swoich sądów jedynie na zasłyszanych opiniach i hasłach politycznych.

Chcemy spójnego systemu

Co więcej, preferencje Polaków wykazują pewien stopień spójności, także jeśli chodzi o różne elementy socjalnego i liberalnego modelu systemu podatkowego. Zwolennicy jednakowej stawki podatkowej dla wszystkich rzadziej niż zwolennicy progresywnych podatków popierają ulgi (87 proc. vs 97 proc.) i zwolnienia od podatku (65 proc. vs 79 proc.), częściej za to są za obniżeniem podatków i wprowadzeniem częściowej odpłatności za niektóre usługi finansowane z budżetu (41 proc. vs 26 proc.).

O SONDAŻU

Badanie świadomości podatkowej zostało zrealizowane przez PBS DGA w dniach 5-7 maja 2006 r. na ogólnopolskiej reprezentatywnej 1089-osobowej próbie Polaków, którzy ukończyli piętnasty rok życia. Badanie przeprowadzone zostało w technice CAPI (Computer Assisted Personal Intervziew), czyli bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego wspomaganego komputerowo, w ramach badania Omnibus, realizowanego przez PBS DGA w cyklu dwutygodniowym. Przy zrealizowanej liczbie wywiadów błąd oszacowania wynosi +/-3 proc., co oznacza, że wyniki uzyskane w wylosowanej próbie respondentów nie różnią się o więcej niż 3 proc. od danych dla całej badanej populacji. Zakłada się przy tym
95-proc. poziom ufności.

Adam Malinowski, Wirginia Aksztejn