Trzy lata i uwolnisz się skutecznie od długu

O ułatwienia w oddłużeniu konsumentów od dawna zabiega Rzecznik Praw Obywatelskich.

Poprawki Senatu mają charakter głównie redakcyjny i nie wprowadzają żadnych zasadniczych zmian do przyjętej niemal jednogłośnie przez Sejm noweli. Nowe przepisy zdecydowanie łagodzą rygory ogłoszenia upadłości konsumenckiej, wykluczając oddłużenie tylko tych osób, które popadły w kłopoty z powodu winy umyślnej lub rażącej niedbałości. Zakładają, że w imię humanitaryzmu bankructwo i oddłużenie konsumenta będzie w szczególnych okolicznościach możliwe nawet bez zaspokojenia wierzycieli i ustalenia planu spłat długu.

O ułatwienia w ogłoszeniu bankructwa i oddłużeniu konsumentów od dawna zabiegał Rzecznik Praw Obywatelskich.

"Rzecznik Praw Obywatelskich w 2012 r. wystąpiła do ministra sprawiedliwości, domagając się pilnej zmiany ustawy, m.in. obniżenia kosztów upadłości, zniesienia rygoryzmu i formalizmu procedury i wprowadzenia możliwości zawarcia z układu z wierzycielami" - powiedziała PAP Katarzyna Łakoma, dyrektorka Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

"Obecnie obowiązujące przepisy o upadłości konsumenckiej okazały się zbyt restrykcyjne. Z naszych analiz wynika, że na 1875 wniosków, ogłoszono tylko 36 upadłości! Jest więc zainteresowanie, ale nie można z tego rozwiązania skorzystać. Upadłość konsumencka nie stanowi więc dla dłużników realnego instrumentu oddłużenia" - oceniła Łakoma.

Te problemy mają przynajmniej częściowo rozwiązać nowe przepisy. Nowela obniża koszty całej procedury i przewiduje udzielanie "pożyczki" ze Skarbu Państwa na jej opłacenie. Opłata stała przy przystąpieniu do procedury upadłościowej ma być obniżona z 200 do 30 zł. A "pożyczka" ma być spłacana z majątku dłużnika po jego likwidacji, lub - w szczególnych wypadkach - nawet całkowicie darowana. Ustawa wprowadza też m.in. odstąpienie od rygoryzmu i formalizmu przy postępowaniu upadłościowym - sąd będzie mógł pominąć drobne braki we wnioskach i oświadczeniach konsumenta. Pozwala ponadto na bankructwo, jeśli dłużnik miał tylko jednego wierzyciela, co obecnie jest niemożliwe.

RPO zwracał też uwagę na nierozwiązany w obecnych przepisach problem mieszkania dłużnika. "Postępowanie o upadłości konsumenckiej wiąże się z likwidacją całego majątku dłużnika, włącznie z mieszkaniem, w efekcie czego ludzie lądują na bruku. Brakuje bowiem możliwości zawarcia układu z wierzycielem" - mówiła Łakoma.

Według noweli konsument uzyska możliwość zawarcia układu z wierzycielami w ramach postępowania upadłościowego, co ma mu np. umożliwić zachowanie mieszkania w zamian za ustalony za zgodą większości wierzycieli indywidualny plan spłat. Maksymalny okres oddawania długów - w ramach planu spłaty - skrócono z 5 do 3 lat.

Poza tym w sytuacji, gdy dłużnik - na potrzeby spłaty zadłużenia - sprzeda mieszkanie, będzie mu przysługiwała większa niż dotychczas suma na pokrycie kosztów wynajmu - z obecnej 12-krotności średniego czynszu najmu do 24-krotności średniego czynszu najmu.

Problemy z wyjściem ze spirali długów ma w Polsce coraz więcej osób. Według marcowego raportu Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor, już ponad 2 mln 300 tys. osób ma zaległe zobowiązania na kwotę ponad 40 mld zł.

Jak mówiła przedstawicielka RPO, w sferze pożyczek i kredytów konsumenckich zrodziło się wiele patologii, które - choć częściowo rozwiązane nowymi ustawami - ciągle niosą ze sobą negatywne skutki dla obywateli.

"Do RPO zgłaszają się np. osoby, które popadły w spiralę zadłużenia z różnych powodów i nie są w stanie z niej samodzielnie wyjść, bo np. odsprzedano wierzytelności firmom windykacyjnym" - stwierdziła Łakoma. Sprawy te - wskazała - dotyczą często osób o niskiej świadomości prawnej, np. dziadków, którzy nie zdając sobie sprawy z konsekwencji, brali kredyty za wnuczęta czy poręczyli pożyczkę sąsiadce i nagle po kilku latach dostają nakazy od firm windykacyjnych bezlitośnie egzekwujących należności."Upadłość konsumencka jest więc jednym z rozwiązań, które mogłoby pomóc wyjść takim osobom z trudnej sytuacji" - konkludowała Łakoma.

_ _ _ _ _ _

Nowela prawa upadłościowego, nad którą parlament kończy prace, przewiduje, że po likwidacji majątku i trzech latach spłat, rzetelny dłużnik uwolni się od wszystkich długów. "To dostosowanie polskiego prawa do standardów zachodnich" - mówi przedstawiciel MS.

Do przyjętej w czerwcu przez Sejm niemal jednogłośnie noweli ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze dotyczącej bankructwa osobistego drobne poprawki zgłosił Senat. W tym tygodniu posłowie podejmą ostateczną decyzję o kształcie ustawy.

Nowela ma usunąć najważniejsze bariery, które sprawiały, że dotychczasowe przepisy regulujące upadłość osób fizycznych były praktycznie martwe. Teraz ma być łatwiej, taniej i szybciej.

"Nowe przepisy wyraźnie określają, co musi zrobić dłużnik i jakie dokumenty przedstawić sądowi, by zbankrutować i się oddłużyć.

Do tej pory ustawa nie była tak jasna, bo w wielu miejscach odwoływała się do upadłości przedsiębiorców" - powiedział PAP sędzia Emil Szczepanik z Ministerstwa Sprawiedliwości, które opracowało rekomendacje będące podstawą do napisania projektu ustawy.

Znacznie poszerzy się także grono osób, które będą mogły przystąpić do procedury, na wszystkich rzetelnych i uczciwych dłużników. Wykluczone z niej będą jedynie osoby, które "doprowadziły do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyły jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa". Do tej pory prawo do bankructwa i oddłużenia przysługiwało jedynie w wyjątkowych okolicznościach, jak ciężka choroba czy tragedia rodzinna. Umożliwiono także ogłoszenie bankructwa osobom, które mają tylko jednego wierzyciela - do tej pory trzeba było mieć ich co najmniej dwóch.

"Znacznemu obniżeniu ulegną także opłaty, jakie trzeba ponieść na początku postępowania. Przy składaniu wniosku trzeba będzie zapłacić 30 zł" - dodał Szczepanik. Bardzo wiele wniosków o upadłość sąd oddalał - paradoksalnie - właśnie z powodu braku środków na koszty postępowania.

Oprócz 200 zł opłaty przy składaniu wniosków, majątek potencjalnego bankruta musiał także wystarczyć na wynagrodzenie syndyka masy upadłościowej, które zależnie od miasta i stopnia skomplikowania sprawy wynosi od kilku do nawet kilkunastu tysięcy zł. Nowela przewiduje, że w wypadku tzw. ubóstwa masy, koszty postępowania pokryje budżet państwa.

"Jeśli sytuacja dłużnika będzie jasna, to sąd już na pierwszym posiedzeniu niejawnym będzie mógł wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Wyznaczy też syndyka, który dokona weryfikacji informacji wpisanych przez dłużnika we wniosku. Zostanie wdrożona procedura upadłościowa, a majątek dłużnika sprzedany" - opisywał sędzia.

Następnie syndyk ustali trzyletni plan spłat zadłużenia, uwzględniając sytuację osobistą dłużnika, liczbę osób na utrzymaniu, możliwości zarobkowania etc.

"Komornik nie będzie zajmował pensji, plan spłat dłużnik będzie wypełniał sam. Cała procedura będzie przebiegała pod kontrolą sądu, który uwzględni głosy wierzycieli. Jeżeli w tym czasie dłużnik wykona swoje zobowiązania z planu spłat, to zostanie wydane postanowienie o umorzeniu jego pozostałych niespłaconych zobowiązań sprzed ogłoszenia upadłości. Czyli - będzie wolny" - powiedział przedstawiciel MS.

Dłużnik będzie też mógł zawrzeć układ z wierzycielami, co jest ważne szczególnie dla tych, którzy będą chcieli zachować swój dom lub mieszkanie. Jednak nawet gdy syndyk będzie sprzedawał nieruchomość upadłego, to z sumy uzyskanej ze sprzedaży lokalu zostaną mu wydzielone pieniądze na czynsz za 12 do 24 miesięcy.

W szczególnych przypadkach, uzasadnionych względami humanitarnymi, oddłużenie będzie także możliwe bez zaspokajania wierzycieli i ustalania planu spłat.

"Te rozwiązania zbliżają nas do standardów zachodnich" - zaznaczył sędzia. Jak wynika z analizy opracowanej przez Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu, w krajach takich jak Austria, Niemcy, Francja czy Wielka Brytania, ogłoszenie upadłości jest o wiele prostsze niż obecnie w Polsce.

Dlatego też coraz więcej polskich dłużników już dziś próbuje korzystać z dobrodziejstw ustawodawstwa upadłościowego innych krajów. Szczególnie popularnym celem jest Wielka Brytania, która - choć ma opinię kraju "probiznesowego" - szczególnie łagodnie traktuje zadłużonych konsumentów.

"W Wielkiej Brytanii procedura bankructwa osobistego jest bardzo prosta i przebiega błyskawicznie. W sądzie składa się wniosek wypełniony na specjalnym formularzu i jeszcze tego samego dnia można wyjść z budynku jako bankrut" - powiedział PAP radca prawny Rafał Ptak z Kancelarii R. Ptak i Wspólnicy, która współpracuje z brytyjskimi kancelariami w tym zakresie.

Już po roku do maksymalnie trzech lat wypełniania planu spłaty długów, wyznaczonego przez sąd, następuje pełne oddłużenie.

"Spotkałem się już z przypadkami, gdy zadłużeni po uszy Polacy przeprowadzali się do Anglii, by skorzystać tam z procedury oddłużeniowej, która w naszym kraju była dla nich niedostępna" - podsumował Ptak.