Orzekać będą sędziowie sądów powszechnych

Delegowanie sędziów do orzekania w sprawach rozpatrywanych przez izby morskie ma na celu zapewnienie większej niezawisłości sędziowskiej oraz pozwoli na uniknięcie zarzutu o brak bezstronności. Dzięki tym rozwiązaniom zostanie wyraźnie uwypuklona orzecznicza funkcja izb morskich oraz zasadnicza rola sędziów w procesie orzekania w sprawach wypadków morskich. Delegowani do izb morskich sędziowie będą wybierani spośród grona sędziów sądów powszechnych, specjalizujących się w tematyce morskiej. Przedłożona nowelizacja składa się z dwóch artykułów, z których pierwszy wprowadza 6 zmian w tekście pierwotnym ustawy, a drugi określa termin wejścia nowelizacji w życie.

Pośród innych zmian na uwagę zasługuje propozycja rozszerzenia grona osób zainteresowanych wypadkiem morskim. W świetle obowiązującego stanu prawnego mogą to być: armator, kapitan statku, którego dotyczy wypadek oraz osoby podejrzane o jego spowodowanie. Oznacza to, że tylko te osoby mogą złożyć wniosek o wszczęcie postępowania, brać w nim udział, korzystać z pomocy pełnomocnika i wnieść odwołanie. Natomiast nowe przepisy przewidują, że do tej grupy będzie można włączyć teraz każdą osobę, której dotyczyć będą skutki prawne wypadku morskiego. W rezultacie tego zwiększy się grono osób, które będą miały prawo do odwołań od orzeczeń izb morskich. Nowelizacja zakłada również, że wszystkie podmioty uczestniczące w postępowaniu będą miały prawo do złożenia odwołania od orzeczenia wydanego przez Odwoławczą Izbę Morską do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku.

Zmiany te są niezbędne ze względu na niekorzystny dla Polski wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 2005 r. w sprawie "Brudnicka i inni przeciwko Polsce". Skargę do Strasburga wniosła Irena Brudnicka - wdowa po marynarzu promu "Jan Heweliusz", który zatonął na Bałtyku w 1993 r. Trybunał uznał, że izby morskie nie rozpatrzyły sprawy katastrofy bezstronnie, a na podstawie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka I Podstawowych Wolności muszą stosować art. 6 Konwencji, zobowiązujący je do bezstronności i niezawisłości.

W opinii Trybunału, izby morskie w kształcie nadanym im ustawą z 1961 r. nie spełniają jednak wymogów stawianych organowi orzekającemu, tzn. nie są bezstronne i niezawisłe. Ponadto zdaniem ETPCz niezgodne z Konwencją są w szczególności postanowienia przewidujące powoływanie i odwoływanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego izby morskiej przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej. Taka regulacja zdaniem Trybunału oznacza, że nie mogą oni zostać uznani za nieusuwalnych oraz, że istnieje między nimi, a ministrami stosunek hierarchicznego podporządkowania. Z tego też względu izby morskie w takim składzie nie mogą być uznane za niezawisłe sądu.

Według opinii przygotowanej przez prof. dr hab. Bogusława Banaszaka: "odnosząc się bezpośrednio do przedłożonej ustawy można w praktyce postawić jej tylko jeden zarzut: szkoda, że rozstrzygnięcie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie stało się przyczyną całościowej analizy statusu izb morskich (pomimo prowadzonych w tym zakresie prac), a jedynie przedmiotem nowelizacji, która pomimo swojego istotnego znaczenia ma jednak charakter prostej reakcji na niekorzystne orzeczenie Trybunału Praw Człowieka.".