Kiedy konieczne są psychotesty?
Każdy pracownik zatrudniony w ramach stosunku pracy jest zobowiązany poddać się wstępnym, okresowym i kontrolnym profilaktycznym badaniom lekarskim (art. 229 § 1 i 2 K.p.). Ciężar "zorganizowania" wspomnianych badań, tj. skierowania na nie, uzyskania potwierdzenia zdolności pracownika (lub niezdolności) do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz pokrycie ich kosztów, spoczywa na pracodawcy.
Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie to minimalny zakres badań, dotyczący ogółu pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy. W niektórych grupach zawodowych przepisy wymagają też przeprowadzenia dodatkowych badań, koniecznych ze względu na specyficzne warunki zatrudnienia w określonej branży. Do takiej szczególnej grupy zawodowej należą kierowcy. Z uwagi na charakter ich pracy, przepisy odrębne narzucają konieczność poddania się przez nich rozszerzonym badaniom lekarskim oraz psychologicznym. Jednak nawet zawodowe prowadzenie pojazdu nie oznacza, że kierowcy automatycznie powinni być kierowani na te badania. To, którzy kierowcy objęci są ich zakresem, wynika z ustawy o transporcie drogowym.
W przypadku kierowców prowadzących pojazdy osobowe lub inne, do kierowania którymi wymagane jest prawo jazdy kategorii A1, A2, AM, B1, B lub B+E, obowiązkowe są tylko te badania profilaktyczne, które wynikają z art. 229 K.p. Szerszy zakres badań dotyczy kierowców prowadzących w ramach obowiązków służbowych pojazdy, do których wymagane jest prawo jazdy kategorii C lub D, do nich bowiem stosuje się przepisy ustawy o transporcie drogowym. Dotyczy ona kierowców prowadzących pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony albo przystosowane do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. W odniesieniu do takich kierowców, pierwsze badania profilaktyczne przeprowadzane są przed uzyskaniem kwalifikacji wstępnej, a następne przy okazji szkoleń okresowych. Dla kierowców, którzy nie osiągnęli jeszcze 60 lat, badania te wykonywane są co 5 lat, a po ukończeniu przez nich 60. roku życia - co 30 miesięcy (art. 39j ustawy o transporcie drogowym). Kierowcy-pracownicy, posługujący się w swojej pracy prawem jazdy kategorii C lub D, muszą też przejść badania psychologiczne (art. 39k ustawy o transporcie drogowym). Częstotliwość ich przeprowadzania jest taka sama jak w przypadku badań profilaktycznych, o których mowa w art. 39j wspomnianej ustawy.
Kierowca, który odbył badania wymagane przez ustawę o transporcie drogowym, nie musi wykonywać badań przewidzianych w art. 229 K.p.
Czasami wystarczą badania kodeksowe
Grupa pracowników zatrudnionych w charakterze kierowców zawodowych jest dość liczna. Jednak o wiele więcej jest pracowników, którzy, nie będąc zatrudnieni w charakterze kierowców, wykonują swoje obowiązki kierując samochodem. Wobec takich pracowników pracodawcy wielokrotnie zgłaszali wątpliwości co do tego, czy należy ich kierować na specjalistyczne badania wymagane od kierowców. Chodziło tu w szczególności o obowiązek wykonania psychotestów oraz konieczność kierowania na dodatkowe badania tych pracowników, którzy sporadycznie korzystają z pojazdów w celach służbowych.
W takich przypadkach pracodawcy powinni kierować się zasadą, zgodnie z którą wymóg przeprowadzenia specjalistycznych badań wskazanych w art. 39j i 39k ustawy o transporcie drogowym dotyczy tylko kierowców posługujących się prawem jazdy C lub D. Pozostali pracownicy kierujący pojazdami przeprowadzają badania profilaktyczne na podstawie art. 229 K.p. Nie ma więc potrzeby wykonywania w ich przypadku psychotestów. Nie oznacza to, że zakres ich badań profilaktycznych będzie identyczny jak w odniesieniu do tych pracowników, którzy nie kierują pojazdami. Pracodawca musi pamiętać, aby zaznaczyć w skierowaniu na badania, że pracownik przy wykonywaniu pracy będzie prowadził pojazd. W takim wypadku lekarz medycyny pracy rozszerzy zakres badań o konsultację okulistyczną oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego.
Kierujący pracownik musi dobrze widzieć
Pracownicy, którzy w celach służbowych korzystają z samochodu, nie muszą przeprowadzać specjalistycznych badań dla kierowców, o ile ich pojazdy nie przekraczają określonych wielkości. Bez względu jednak na rodzaj i tonaż samochodu oraz częstotliwość jego prowadzenia nie ominą ich dodatkowe badania okulistyczne oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego. Obowiązek ich przeprowadzenia (od 29 czerwca 2011 r.) wynika z § 4 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2004 r. nr 2, poz. 15 ze zm.). Należy podkreślić, że przepis ten nie uzależnia konieczności przeprowadzenia badań okulistycznych oraz zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego od faktu kierowania pojazdem służbowym. Dotyczy on także tych pracowników, którzy korzystają w pracy z prywatnego samochodu. Nie ma też znaczenia częstotliwość kierowania pojazdem. Dlatego nawet w razie jednostkowych przypadków korzystania z pojazdu przez pracownika albo zmiany jego stanowiska pracy na takie, które wymaga prowadzenia samochodu, konieczne jest ponowne skierowanie go na badania profilaktyczne. Wymóg taki nie wynika wprawdzie wprost z przepisów kodeksowych, ale praca (nawet sporadyczna) polegająca na kierowaniu pojazdem, może stanowić o uciążliwości warunków pracy, co, zgodnie z art. 229 § 1 pkt 2 K.p., uzasadnia ponowne przeprowadzenie badań. Zostaną one wykonane z uwzględnieniem faktu prowadzenia pojazdu.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Ustawa z dnia 6.09.2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1265 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
