Przedsąd ogranicza skarżącym prawo

Dzisiaj Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną dotyczącą braku pisemnego uzasadnienia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Zdaniem skarżącej takie przepisy naruszają konstytucyjne prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

SN nie uzasadnia odmowy

Wprowadzona w 2000 roku instytucja przedsądu polega na wstępnym badaniu przez Sąd Najwyższy, czy przedstawione w skardze kasacyjnej okoliczności dostatecznie uzasadniają przyjęcie jej do rozpoznania.

W praktyce SN odmawia rozpoznawania wielu spraw. Nie musi tłumaczyć, dlaczego nie przyjmuje sprawy do rozpoznania. Ustawodawca zwolnił go z obowiązku sporządzania uzasadnienia decyzji.

Zdaniem prof. Andrzeja Zielińskiego z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przyjęta regulacja dotycząca skargi kasacyjnej jest niezgodna z konstytucyjną zasadą zaufania obywatela do organów państwa.

Brak przejrzystości sądu

W opinii Kingi Krawczyk, radcy prawnego z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania powinna być przez sąd uzasadniana.

- Skarżący dostaje wydane w składzie jednego sędziego postanowienie o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania bez uzasadnienia. Działanie takie może zmniejszać zaufanie stron do wymiaru sprawiedliwości - wyjaśnia Krawczyk.

- Przedsąd jest ważnym w skutkach aktem jurysdykcyjnym, zatem przyczyny odmowy rozpoznania sprawy winny być znane stronom i ich pełnomocnikom - dodaje.

Zdaniem Bartosza Frączyka z Kancelarii Frączyk & Frączyk, rozwiązania przyjęte przez kodeks postępowania cywilnego budzą istotne wątpliwości.

- Odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania bez uzasadnienia powoduje brak należytej przejrzystości działania sądu. Prowadzi to do arbitralności rozstrzygnięć - podsumowuje Frączyk.

Podkreśla on też, że również orzekanie w składzie jednego sędziego powoduje, iż wzrasta prawdopodobieństwo pomyłek.

Ograniczony dostęp do kasacji

Przedsąd w obecnym kształcie krytykują adwokaci i radcowie prawni oraz ich klienci.

Zdaniem Bartosza Grohmana, adwokata w kancelarii White & Case, konstrukcja przyjęta w k.p.c. ogranicza stronom dostęp do kontroli kasacyjnej, a tym samym dostęp do sądu.

- Sąd Najwyższy dowolnie podejmuje decyzje o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania. Razi nie tylko sam fakt takiej dowolności, ale przede wszystkim to, że sąd nie sporządza uzasadnienia swojej decyzji - wyjaśnia Grohman.

Prawo do rzetelnego procesu

Bartosz Grohman dodaje, że wynikająca z konstytucji zasada państwa prawnego oraz prawa do rzetelnego procesu zobowiązuje organy państwa do tworzenia prawa, które gwarantowałoby rozpoznanie spraw przez instancje odwoławcze z wnikliwością oraz w sposób sprawdzalny dla stron procesowych i upoważnionych organów.

Prawnicy podkreślają, że przepisy powinny określać dla rozstrzygnięć sądów takie wymogi formalne, aby nie było wątpliwości, że podejmowane rozstrzygnięcia opierają się na przepisach prawa. Obecnie strona nie ma możliwości uzyskania informacji o rzeczywistych powodach odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej.

W praktyce większa część skarg kasacyjnych nie jest przyjmowana do rozpoznania. W efekcie pełnomocnik strony musi wyręczać sąd i tłumaczyć swojemu klientowi podstawy braku przyjęcia skargi.

W opinii Zbigniewa Kruczkowskiego, radcy prawnego z kancelarii Linklaters, należy wprowadzić obowiązek uzasadniania postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

- Wyeliminuje to zarzut arbitralności i uznaniowości orzeczeń wydawanych w ramach przedsądu - podsumowuje Zbigniew Kruczkowski.

W OBRONIE PAŃSTWA PRAWA

Cykl publikacji Gazety Prawnej nawiązujący do konstytucyjnej zasady wyrażonej w art. 2 ustawy zasadniczej. Według niej wszystkie organy państwa powinny czuwać nad przestrzeganiem przepisów i nikt nie może się stawiać ponad prawem, a każdy obywatel ma prawo do obrony swoich interesów przed niezawisłym sądem.

Przedsąd w 2006 roku

Izba Cywilna Sądu Najwyższego 4008

spraw wpłynęło 1562 razy odmówiono przyjęcia do rozpoznania (tzw. przedsądu).

Łukasz Sobiech