System wymiany informacji kredytowej bardziej szczelny

- Rozwiązanie to będzie pozytywnie oddziaływać na zwiększenie stabilności sektora finansowego, przeciwdziałając nadmiernemu zadłużeniu konsumentów i realizując postulaty odpowiedzialnego kredytowania oraz odpowiedzialnego zaciągania kredytów i pożyczek - oceniają autorzy projektu. Czy przedstawione przez rząd propozycje spełnią pokładane w nich nadzieje?

Obowiązek badania zdolności kredytowej klientów przez firmy pożyczkowe pojawił się w polskim systemie prawnym 17 stycznia 2014 r., kiedy to weszły w życie zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim, nakładające na podmioty udzielające takich pożyczek obowiązek badania zdolności kredytowej w miejsce wcześniej stosowanej oceny ryzyka kredytowego. Równocześnie nie określono kryteriów, na podstawie których firmy pożyczkowe miałyby uzyskać dostęp do odpowiednich baz danych - w tym rejestrów kredytowych sektora bankowego.

Obecny projekt ma wypełnić wspomnianą lukę. Uzasadnienie wymienia jako jeden z celów nowelizacji określenie zasad dostępu, przekazywania i wymiany informacji o udzielonych kredytach konsumenckich przez banki i pożyczkodawców niebankowych.

- Stworzenie podstaw prawnych również dla wymiany informacji w zakresie kredytów konsumenckich udzielonych w sektorze pozabankowym przez instytucje pożyczkowe pozwoli na pełniejszą ocenę zdolności kredytowej konsumenta, z wykorzystaniem możliwie pełnej informacji o zaciągniętych przez niego zobowiązaniach, zarówno w bankach, jak również poza sektorem bankowym - czytamy w uzasadnieniu rządowego projektu.

Kogo mają dotyczyć nowe regulacje? Zgodnie z projektem art 5 ust. 2a ustawy o kredycie konsumenckim instytucją pożyczkową będzie kredytodawca, którego działalność - będąca źródłem większości przychodów - polega na udzielaniu pożyczek ze środków własnych, inny niż podmiot, którego działalność polega na udzielaniu pożyczek ze środków własnych w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup towarów i usług w systemie ratalnym. To doprecyzowanie ma na celu wyłączenie przedsiębiorców udzielających klientom tzw. kredytu kupieckiego.

Warunki udostępniania informacji określone zostały w art. 59b-59d proponowanej nowelizacji ustawy o kredycie konsumenckim. Artykuł 59b ma umożliwić firmom pożyczkowym udostępnianie danych na temat wiarygodności kredytowej klientów bankom oraz instytucjom finansowym, dokonującym czynności bankowych zgodnie z art. 5 ust. 4 Prawa bankowego. Warto podkreślić, że ustawodawca nie przewiduje obowiązkowego przekazywania danych do rejestrów kredytowych.

- (..) Zasada dobrowolności uczestnictwa instytucji pożyczkowej w systemie wymiany danych o kredytach zaciągniętych przez konsumenta umożliwia zachowanie spójności z rozwiązaniami dyrektywy 2008/48/WE i implementującej ją ustawy o kredycie konsumenckim, których przepisy nie nakładają na kredytodawców konsumenckich ustawowego obowiązku zasięgania informacji z zewnętrznych baz danych w procesie oceny zdolności kredytowej - czytamy w rządowym dokumencie.

Udostępnienie informacji będzie możliwe na podstawie upoważnienia od klienta - wyrażonego w postaci pisemnej lub elektronicznej, utrwalonej na trwałym nośniku. Rozwiązanie takie wzbudza zastrzeżenia ekspertów. - Oczekiwaną zmianą byłoby, aby instytucje pożyczkowe mogły przekazywać do BIK informacje dotyczące swoich klientów, zarówno te związane z ubieganiem się przez nich o pożyczkę, jak i te dotyczące istniejących zobowiązań bez konieczności uzyskiwania zgody klientów, co zrównałoby je w tym zakresie z bankami, instytucjami upoważnionymi do udzielania kredytów (SKOK) oraz instytucjami kredytowymi, które takie dane mogą przekazywać na podstawie upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 105 ust.4 Prawa bankowego - twierdzi mec. Agnieszka Marzec, radca prawny Biura Informacji Kredytowej.

Ponadto pożyczkodawca byłby obowiązany do przekazywania do BIK - w terminie nieprzekraczającym siedmiu dni - informacji dotyczących:

- całkowitej spłaty pożyczki,

- wygaśnięcia lub nieistnienia zobowiązania,

- nowo otwartych rachunków kredytowych oraz ich aktualizacji.

Analogiczne obowiązki dla banków, instytucji ustawowo upoważnionych do udzielania kredytów, instytucji kredytowych oraz firm pożyczkowych zawarto w proponowanym art. 105 ust. 4 h Prawa bankowego. Niezastosowanie się do obowiązku skutkować ma grzywną w wysokości 30 tys. zł. - W tym zakresie przepis nie jest wystarczająco precyzyjny i wymaga dookreślenia, jakich danych dotyczy obowiązek aktualizacji.

W ocenie BIK, biorąc pod uwagę wcześniejsze propozycje (w tym dyskutowane w procesie prac prowadzonych w Ministerstwie Gospodarki nad tzw. IV deregulacją), obowiązek aktualizacji powinien dotyczyć rachunków zamykanych i nowo otwieranych - ocenia mec. Agnieszka Marzec, radca prawny BIK.

Zgodnie z projektem art. 59c ustawy o kredycie konsumenckim, wszelkie dane pozyskane przez firmę pożyczkową z bankowych rejestrów kredytowych będą mogły być przetwarzane jedynie w celu oceny zdolności kredytowej konsumenta. Dane te, jak również informacje własne pożyczkodawcy dotyczące konsumenta, będą objęte tajemnicą zawodową, obejmującą zarówno samego przedsiębiorcę, jak również jego pracowników - również po ustaniu stosunku pracy.

Rozwiązania umożliwiające wymianę informacji kredytowych pomiędzy bankami i instytucjami kredytowymi a sektorem pożyczkowym znalazły się również w ustawie - Prawo bankowe. Proponowany art. 105 ust. 4 punkt 4 tej ustawy wskazuje wprost instytucje pożyczkowe jako uczestników systemu wymiany informacji działającego na podstawie art. 105 ust. 4 Prawa bankowego. Zasady udostępniania firmom pożyczkowym danych z Biura Informacji Kredytowej i innych rejestrów kredytowych znalazły się w projekcie art. 105 ust. 4 e Prawa bankowego.

Zgodnie z nim, udostępnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową wymaga uzyskania zgody osoby, której te informacje dotyczą; zgoda taka może być wyrażona zarówno pisemnie, jak i w postaci elektronicznej. Wątpliwości wzbudzać może niezgodność wspomnianej propozycji z treścią art. 104 ust. 3 Prawa bankowego, nie przewidującej innej formy uzyskania zgody klienta aniżeli pisemna. - Postulujemy zatem zmianę art. 104 ust. 3 Prawa bankowego polegającą na umożliwieniu wyrażania zgody na udostępnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową również w formie elektronicznej - informuje przedstawicielka Biura Informacji Kredytowej.

Nie są wystarczająco jasne propozycje związane z przetwarzaniem informacji o wygasłych zobowiązaniach klientów instytucji pożyczkowych. Zgodnie z projektem, prawo do przetwarzania takich informacji ma posiadać BIK, banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe - wśród podmiotów uprawnionych nie zostały natomiast wymienione firmy pożyczkowe.

- Wydaje się, że nie było intencją projektodawcy wykluczenie instytucji pożyczkowych z dyspozycji powyższego przepisu, stąd - uznając to za oczywistą pomyłkę - BIK zaproponował w swoich uwagach przekazanych do Ministerstwa Finansów rozszerzenie zakresu podmiotowego art. 105a o instytucje pożyczkowe jako te, które również będą mogły przetwarzać informacje o wygasłych zobowiązaniach klientów na zasadach wymienionych w tym przepisie, a więc zrównanie ich w tym zakresie z bankami i instytucjami ustawowo upoważnionymi do udzielania kredytów - zaznacza mec. Agnieszka Marzec z BIK.

Karol Jerzy Mórawski

Pobierz: Darmowy program do rozliczeń PIT