Wyrok NSA dotyczący rozliczania bonusu jakościowego

Pojawia się jednak pytanie, czy udzielanie takich bonusów pieniężnych za wypełnienie działań jakościowych jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT, biorąc pod uwagę, że partner handlowy jest niezależnym podmiotem, któremu także zależy na sprzedaży?

A może jest to forma rabatu powiązana z dostawami towaru bądź zwykłe dofinansowanie działalności partnera?

Zgodnie z art. 8 ust 1 ustawy o VAT pod pojęciem świadczenia usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W świetle powyższego za usługę należy rozumieć każdą "korzyść" dla podatnika inną niż dostawa towarów.

Pojęcie usług (świadczeń) należy rozumieć jako każde zachowanie w imieniu innego podmiotu, które może składać się zarówno z działania (robienia czegoś dla innej osoby), jak i zaniechania (nierobienia lub tolerowania określonych stanów). Aby określone świadczenia zostały uznane za usługę, powinny wynikać z umowy pomiędzy stronami, w której jedna ze stron jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia. Związek między płatnością za usługę a otrzymanym świadczeniem musi być bezpośredni i wystarczająco jasny, aby powiedzieć, że płatność jest dokonywana w zamian za takie świadczenie.

Należy zauważyć, że ani w dyrektywie Rady 2006/112/UE, ani w polskiej ustawie o VAT nie ma definicji pojęcia "bonusu" lub "premii". Zgodnie z praktyką polskich organów podatkowych i sądów administracyjnych, jak również TSUE, aby uznać, że premia jest faktycznie rabatem, należy wykazać istnienie ścisłego związku pomiędzy bonusem i poszczególnymi dostawami. W przypadku bonusów przyznanych z powodu osiągnięcia określonego poziomu obrotu (zdefiniowany jako wartość sprzedaży lub liczba sprzedanych towarów) związek ten jest możliwy do zidentyfikowania, ponieważ wszystkie dostawy (nie tylko jedna z nich) muszą zostać zakończone, aby przyjąć, że poziom obrotu uprawniający do premii został osiągnięty.

Dlatego premia za osiągnięcie określonego obrotu przez kupującego jest związana z każdą indywidualną dostawą (bez niej warunek uzyskania premii nie byłby możliwy do spełnienia), jak i z wszystkimi dostawami w sumie (wykonanie wszystkich dostaw jest niezbędne do uzyskania premii za poziom obrotów).

Z drugiej strony w przypadku istnienia stosunku prawnego między dostawcą a nabywcą, na podstawie którego kupujący otrzymuje premię nie tylko za osiągnięcie określonego poziomu zakupów czy sprzedaży, lecz także za wykonane w imieniu dostawcy lub w celu wypełnienia innych czynności dla dostawcy (np. podejmowanie działań zmierzających do rozwoju bazy sprzedażowej, prowadzenia działań marketingowych produktów), takie działania powinny być traktowane jako świadczenie usług nagradzane odpowiednim wynagrodzeniem.

W przypadku bonusów jakościowych premia jest traktowana jako wynagrodzenie za świadczoną usługę. W takiej sytuacji usługa powinna podlegać VAT oraz być udokumentowana poprzez wystawienie faktury VAT. Ponadto, zgodnie z poglądem organów podatkowych, sposób obliczania kwoty wynagrodzenia (premii) nie ma znaczenia dla zakwalifikowania danej działalności jako świadczenia usług.

Dlatego w praktyce zastosowanie może mieć także metoda oparta na osiąganym obrocie. Co ważne, podatnicy powinni zbierać i archiwizować dokumentację świadczeń, która winna potwierdzać, że dana usługa była rzeczywiście wykonana. Sama faktura i dowód wypłaty premii nie są wystarczające. Bardzo ważne jest monitorowanie i gromadzenie na bieżąco dokumentów i informacji potwierdzających świadczenie usług. Powyższe wnioski zostały potwierdzone przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt I FSK 273/12.

Bonusy jakościowe są więc co do zasady traktowane jako świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT. Problematyczne może być jednak określenie daty powstania obowiązku podatkowego. Wątpliwości w tym zakresie zostały niedawno rozwiane przez NSA, który odniósł się do kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT z tytułu świadczonych usług, za które wypłacane są tzw. bonusy jakościowe.

Zdaniem sądu w przypadku usługi, za którą dealer samochodowy otrzymuje bonusy jakościowe, świadczenie dealera należy uznać za spełnione z momentem upływu ustalonego w umowie/porozumieniu okresu, w jakim świadczenia były realizowane i za jaki strony ustaliły rozliczenie pieniężne (wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2019 r., sygn. akt I FSK 78/17).

NSA wskazał tym samym, że obowiązek podatkowy jest kategorią obiektywną i nie można go przesuwać w drodze umów cywilnoprawnych, ponieważ byłoby to niezgodne z przepisami prawa. Obowiązku podatkowego nie można więc przyspieszać ani opóźniać. Momentem wykonania usługi jest moment faktycznego wykonania przez zobowiązanego wszystkich działań składających się na daną usługę. Bez znaczenia jest element akceptacji wykonanych prac przez beneficjenta świadczenia.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.