Felieton: Ryzyko stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej objawia się zmianą wartości aktywów lub pasywów związaną

z zmianami poziomów stóp procentowych na rynku. Narażeni na nie są wszyscy uczestnicy rynku finansowego, od funduszy inwestycyjnych po banki. Jednakże umiejętne wykorzystanie instrumentów finansowych redukujących ryzyko stóp procentowych pozwala na spokojne planowanie wielkości przyszłych przepływów pieniężnych. Poniższy artykuł prezentuje przykłady wykorzystania swapa stóp procentowych oraz swapa walutowego.

Rozważmy hipotetyczną sytuacje przedsiębiorstwa, które wyemitowało obligacje na łączną kwotę 2,7 mln USD. Pieniądze te zostały przeznaczone na inwestycje. Odsetki płacone są w okresach półrocznych w wysokości LIBOR 6 M dla USD plus 1%. Firmie pozostaje jeszcze do zapłaty 8 rat odsetkowych. Jednak zarządzający finansami w firmie przewidują, iż w ciągu następnych 2 lat stopy procentowe zostaną podniesione, co spowoduje zwiększenie kosztu finansowania wyemitowanych obligacji. Postanawiają oni zabezpieczyć płatności firmy, ale tylko na następne 2 lata, tzn. zabezpiecza tylko 4 płatności, pozostałe 4 pozostają niezabezpieczone. W tym celu mogą kupić IRS na 2 lata w którym zobowiążą się do płacenia półrocznej stałej stopy procentowej od kwoty 2,7 mln USD

w zamian za co otrzymają płatności oparte o zmienną stopę procentową. W ten sposób uniezależnia się od wahań stóp procentowych w przyszłości przerzucając ryzyko zmian na bank.

Załóżmy, że na rynku pieniężnym sytuacja wygląd następująco:

   Stopy procentowe   Ilość dni w okresie
LIBOR 6 M.   3,65%   181
FRA 6v12   4,09%   182
FRA 12v18   4,95%   183
FRA 18v24   5,32%   182

Na podstawie tych kwotowań dealer oblicza stałą stopę swapową, która wynosi 4,49%. Po doliczeniu swojej marży dealer może przykładowo zakwotować w następujący sposób:

4,35% / 4,63%

Oznacza to, że jest skłonny płacić stałą stopę w wysokości 4,35% co pół roku i otrzymywać

LIBOR 6 M., lub otrzymywać stałą stopę w wysokość 4,63% i płacić oprocentowanie zmienne oparte o sześciomiesięczny LIBOR. Jak pamiętamy nasza firma chce płacić stałą stopę swapu ( kupuje swap), czyli zobowiązuje się do płatności co pół roku odsetek w wysokości około 63 000 USD

a w zamian dostaje LIBOR 6M. Jednak zobowiązania firmy z wyemitowanych obligacji wynoszą więc LIBOR 6M. +1%. Oznacza to w rzeczywistości, iż firma będzie płaciła stałą stopę swapu

4,63% + 1%.

Schemat płatności wygląda następująco

    LIBOR 6M.+1%                                 STAŁA  4,63%                                    
                            Firma                                          Bank
                                                  LIBOR 6M    

Załóżmy, iż stopy zmienne w ciągu następnych dwóch lat kształtowały się na następującym poziomie

Stopy procentowe   Ilość dni   Odsetki otrzymane   Odsetki płacone    Różnica
3,65%   181   49 548,75   76 427,25   -26 878,50
5,62%   182   76 713,00   76 849,50   -136,50
6,95%   183   95 388,75   77 271,75   18 117,00
6,45%   182   88 042,50   76 849,50   11 193,00

W efekcie firma po zrealizowaniu transakcji swapowej dodatkowo zyskuje 2 295 USD.

W rzeczywistości stopy procentowe w ciągu tych dwóch lat wcale nie musiały wzrosnąć, mogły utrzymać się na niezmienionym poziomie. Wtedy firma poniosłaby straty. Jednak oprócz strony czysto finansowej tej transakcji pozostaje aspekt bezpieczeństwa. Firma może spokojnie zaplanować swoje przepływy pieniężne. Dokładnie wie ile i kiedy będzie musiała przeznaczyć na finansowanie odsetek od obligacji, Jest to rzecz bardzo ważna przy planowaniu finansowym. W powyższym przykładzie firma transakcją swapową z bankiem nie w pełni pokryła swoje zobowiązania wobec wierzycieli. Brakuje jednego punktu procentowego, czyli około 13 500 USD płatnych co pól roku. Jeżeli firma od banku otrzymywałaby LIBOR 6 M. + 1% to sytuacja wyglądałaby inaczej. Jednak w tym przypadku stopa procentowa kwotowana przez bank byłaby wyższa.

Drugi przykład dotyczył będzie wykorzystania swapa walutowego do obniżenia kosztu pożyczki.

Załóżmy hipotetyczne, iż firma zawarła kontrakt na 500 000 PLN z kontrahentem, którego termin płatności przypada z trzy miesiące. W ciągu tych miesięcy firma potrzebuje środków pieniężnych na finansowanie swojej działalności gospodarczej. Najprostszym sposobem na uzyskanie niezbędnej gotówki jest dostęp do krótkoterminowego kredytu bankowego w rachunku bieżącym. Jednak nie jest to wyjście jedyne. Z pomocą przychodzi nam rynek walutowy, a dokładnie jeden z instrumentów tego rynku, swap walutowy. Umiejętne korzystanie z dobrodziejstw tego instrumentu może umożliwić zmniejszenie kosztu kredytu.

Sytuacja na rynku przedstawia się następująco.

Kurs walutowy USD/PLN = 3,95/4,05

Koszt kredytu walutowego dla firmy = LIBOR+ 1%

Koszt kredytu obrotowego w PLN dla firmy = WIBOR+2%

3M

WIBOR 14%

WIBID 13,55%

LIBOR 6%

LIBID 5,9%

Firma postanawia zdobyć niezbędne PLN poprzez zaciągnięcie pożyczki w USD na 91 dni po 7%, sprzedanie dolarów i kupno na termin. Czysty kurs terminowy w transakcji swapowej wynosi więc

4,0733/4,0788. Oznacza to, że firma będzie po 3 miesiącach kupowała USD po 4,0788 + marża, np.0,0100, czyli w sumie 4,0888. To znaczy, że firma obecnie będzie musiała pożyczyć następującą sumę USD

(500 000/4,0888)=122 285,27 USD

122 285/(1+0,07*91/360)=120 159,12 USD

Po zamianie sumy 120 159,12 USD na PLN firma może zadysponować obecnie kwotę równą

480 636,47 PLN. Po trzech miesiącach firma otrzymuje zapłatę za fakturę w wysokości 500 tys PLN.

Pieniądze te zostają wykorzystane do zakupu USD po kursie ustalonym a czasie zwierania transakcji swapowej, czyli 4,0888. Realizując drugą nogę swapu firma kupuje 122 285,27 USD. Następnie pieniądze te posłużą do uregulowania zobowiązania wynikającego z zaciągniętego kredytu walutowego. Firma pożyczyła 120 159,12 USD co przy stopie 7% po 91 dniach daje 122 285,27 USD. Pozycje firmy zostają zbilansowane do zera. Teraz policzmy jaki był rzeczywisty koszt zaciągnięcia pożyczki w PLN

(500000/480636,47-1)*365/91=16,16%

Okazało się, iż wykorzystanie swapu walutowego w celu kredytowania się w PLN w tym przypadku było niekorzystne dla firmy. Strata wynosi 0,16%, czyli w wartościach nominalnych około 190,74 PLN. W przedstawionym przypadku firma mogłaby osiągnąć lepszy rezultat gdyby kwotowanie dealera było niższe niż 4,0888. Dla kursu 4,0872 nie ma znaczenia którą opcję wybierzemy, przynoszą one jednakowe rezultaty. Dopiero kurs poniżej tego poziomu byłby dla firmy korzystny. Po drugie rzeczywisty koszt zaciągnięcia pożyczki w PLN mógłby wynosić WIBOR +2,5%. i w takiej sytuacji swap walutowy jest znacznie korzystniejszy. Poza tym koszt kredytu obrotowego dodatkowo zwiększany jest przez prowizje od zaangażowania jakie pobiera bank. Duża wagę należy również przywiązać do sposobu naliczania odsetek od kredytów obrotowych. Bardzo często nie jest to stawka WIBOR w danym dniu tylko średnia stawka WIBOR z danego okresu np. miesiąca. W przypadku wzrostu stop procentowych koszt obsługi kredytu obrotowego nam rośnie a w swapie mamy zagwarantowany, już w momencie zwierania transakcji pierwszej nogi swapu, stały poziom zobowiązań. Podsumowując, przy wyborze sposobu kredytowania działalności gospodarczej

( bieżącej ) należy wziąć pod uwagę wszystkie za i przeciw i dopiero na podstawie dokładnej analizy wybrać wariant najlepszy dla firmy.

Student AE Kraków