Co to jest zachowek po rodzicach i kto może go dostać?

Zachowek po rodzicach to pojęcie związane z dziedziczeniem. Zachowek jest roszczeniem majątkowym i jako taki ma chronić interesy osób najbliżej spokrewnionych ze spadkodawcą.

Nie należy mylić go ze spadkiem, prawo do zachowku nabywa się właśnie wtedy, gdy dana osoba nie została ujęta w testamencie i nie figuruje jako spadkobierca. Według przepisów Kodeksu cywilnego prawo do zachowku przysługuje zstępnym, tzn. dzieciom, wnukom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy.

Czytaj również: Kto po kim dziedziczy spadek? Wszystko o dziedziczeniu ustawowym

Zachowek zawsze jest określoną kwotą pieniędzy, w przeciwieństwie do spadku nie może mieć postaci dóbr rzeczowych, np. nieruchomości. Na to świadczenie mogą liczyć najbliżsi, których spadkodawca nie wymienił w testamencie, a którzy mieliby prawo do spadku, gdyby był on rozdzielany zgodnie z ustawą. W jakich przypadkach najbliższe osoby nie mogą liczyć na zachowek po rodzicach?

Ustawa przewiduje cztery przypadki, w których zstępni zmarłego nie będą mieli prawa do zachowku. Dzieje się tak, kiedy najbliższe osoby:

• odrzuciły spadek;
• zrzekły się dziedziczenia;
• zostały wydziedziczone;
• zostały uznane za niegodne dziedziczenia.

Zachowek nie należy się też małżonkowi, jeżeli przed śmiercią jednego z nich orzeczono separację lub toczyło się postępowanie w tej sprawie.

Obliczenie wysokości zachowku należy zacząć od ustalenia dwóch danych potrzebnych do dalszych obliczeń — czystą wartość spadku oraz wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę.

Czysta wartość spadku to wartość w momencie otwarcia masy spadkowej po cenach aktualnych w momencie orzekania zachowku i po odjęciu ewentualnych długów spadkowych. Uzyskaną w ten sposób wartość należy powiększyć o darowizny i zapisy windykacyjne spadkodawcy - w ten sposób uzyskamy wartość substratu zachowku. 

Sprawdź też: Rewolucja w dziedziczeniu. Zawężenie kręgu spadkobierców

Substrat mnoży się następnie przez ułamek, który odzwierciedla część spadku, jaka przypadałaby danej osobie w przypadku dziedziczenia z ustawy.

Osoba, której przysługuje zachowek, otrzyma połowę kwoty udziału spadkowego, który przypadłby jej, gdyby dziedziczenie odbywało się zgodnie z odpowiednimi przepisami. Wyjątkiem są tutaj osoby małoletnie oraz trwale niezdolne do pracy. Tacy spadkobiercy mogą liczyć na 2/3 wartości ich udziału spadkowego.

Zachowek po rodzicach to roszczenie majątkowe, które z zasady ulegają przedawnieniu. Zachowek po rodzicach przedawnia się po 5 latach od momentu ogłoszenia testamentu. W przypadku, kiedy zmarły nie pozostawił po sobie takiego dokumentu, okres przedawnienia liczy się od chwili otwarcia spadku.

Wątpliwości co do tego, kto odpowiada za wypłacenie należnego zachowku po rodzicach, rozwiewa paragraf drugi ustawy art. 991 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

---

Z zapisu wynika, że odpowiedzialność za wypłatę zachowku po rodzicach osobom uprawnionym ponoszą spadkobiercy. Jeżeli uprawniony mimo wszystko nie może uzyskać od spadkobierców kwoty zachowku, wtedy zgodnie z art. 1000 § 1 K.c. odpowiedzialność za wypłatę zachowku spada na ewentualnych obdarowanych (tych, którzy otrzymali od zmarłego darowiznę), jednak tylko do wysokości, w jakiej wzbogacili się obdarowani.

Czytaj również:

Wsparcie po stracie bliskiej osoby. Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

Cały system emerytalny może zostać zaorany. "Dodatki polityczne mieszają ludziom w głowach"

Abonament RTV nie jest obowiązkiem. Nie wszyscy muszą płacić