Czy nasze długi powalą nas na kolana?

Kongres Przedsiębiorczości wyraża przekonanie, że przyspieszony wzrost długu publicznego stanowi zagrożenie dla średnioterminowych perspektyw rozwoju Polski.

Niezbędne jest podjęcie zaplanowanych na najbliższe 3-4 lata działań dla obniżania bieżącego deficytu budżetowego oraz powstrzymania wzrostu, a następnie stopniowego zmniejszania zadłużenia sektora publicznego. Realizacja takiego programu może być jednak utrudniona, jeśli w jej trakcie zaczną obowiązywać rygory ustawy o finansach publicznych dotyczące konsekwencji przekroczenia 50- i 55-procentowego poziomu zadłużenia w stosunku do PKB. Dlatego też opowiadamy się za poszukiwaniem dróg na rzecz złagodzenia, zawieszenia lub usunięcia tych rygorów.

Takie działania dopuszczamy wyłącznie przejściowo, w celu stworzenia warunków dla niezbędnych reform finansów publicznych.

Zdaniem organizacji tworzących Kongres Przedsiębiorczości powinno to być w szczególności: dokończenie reformy emerytalnej (w tym podwyższenie wieku emerytalnego, a także wprowadzenie wielofunduszowości oraz poluźnienie ograniczeń inwestycyjnych w OFE), zmniejszenie transferów społecznych poprzez system KRUS i systemy uprzywilejowane, odciążenie publicznej służby zdrowia poprzez wdrożenie systemu ubezpieczeń dobrowolnych, racjonalizacja innych sfer wydatków społecznych (nauka, szkolnictwo wyższe). Tym działaniom powinna towarzyszyć głębsza deregulacja w sferze gospodarczej, włączając w to urynkowienie zasad działania sektora publicznego (w tym zniesienie kominówki), dokończenie prywatyzacji oraz dalsze uelastycznienie prawa pracy.

powinien być poprzedzony publiczną debatą i dialogiem z międzynarodowymi środowiskami finansowymi. Powodzenie wdrożenia takiego programu będzie jednak zagrożone, jeśli w jego trakcie zadziałają procedury ostrożnościowe przewidziane w ustawie o finansach publicznych. Kwestia zarządzania państwowym długiem publicznym jest regulowana w polskich przepisach w sposób niespotykany w skali europejskiej. Prócz art. 216 ust. 5 Konstytucji RP wprost zakazującego zaciągania zobowiązań, w których efekcie dług przekroczyłby 60% wartości PKB w danym roku, artykuły 86 i 87 ustawy o finansach publicznych regulują sposób postępowania w przypadku przekroczenia relacji długu do PKB ponad dodatkowe progi 50 i 55%.

Kongres Przedsiębiorczości uważa, że o ile zapisy konstytucyjne są niepodważalne, zadziałanie zapisów ustawowych o finansach publicznych w ich obecnym kształcie spowoduje znacznie więcej strat niż korzyści. Mechaniczne cięcie lub ograniczenie wydatków dla spełnienia wymogów ustawowych, po wysoce prawdopodobnym w najbliższych latach przekroczeniu kolejnych progów 50 i 55%, spowoduje wielokrotnie większe straty gospodarcze w postaci ograniczeń inwestycyjnych, bezwzględne zamrożenie płac w sferze budżetowej, głębokie niewykorzystanie środków przysługujących Polsce z funduszy europejskich, powstrzymanie i cofnięcie procesów inwestycyjnych w samorządach. W konsekwencji może to doprowadzić do załamania ożywienia gospodarczego, wzrostu bezrobocia i pogłębienia się konfliktów społecznych.

Dostrzegamy wobec tego dwa alternatywne rozwiązania:

Zmiana szczegółowej definicji państwowego długu publicznego zawartej w przepisach wydanych na podstawie art.72 ust.2 i art. 73 ust. 5 ustawy o finansach publicznych. Najlepiej uzasadniona wydaje się tu propozycja wyłączenia z państwowego długu publicznego wartości (lub jej części) obligacji skarbowych, będących w posiadaniu OFE. Do przeprowadzenia takiej zmiany może wystarczyć wydanie nowego rozporządzenia przez Ministra Finansów.

Jest to zmiana łatwa do przeprowadzenia, lecz w sensie skutków daleko idąca - obejmie nie tylko sposób liczenia długu na potrzeby ustawy o finansach publicznych, lecz także Konstytucji RP. Taka zmiana może mieć także potencjalnie duże reperkusje międzynarodowe.

Zmiany w kilku artykułach Rozdziału 3 ustawy o finansach publicznych. Tu możliwe są różne rozwiązania szczegółowe - od złagodzenia zapisów art. 86 i 87, poprzez zawieszenie ich obowiązywania przez określony czas (3-4 lat), po umieszczenie w art. 88 dodatkowego, obok przewidzianych, przypadku niestosowania artykułów 86 i 87 - np. pozostawania w Procedurze Nadmiernego Deficytu (EDP).

Jest to zmiana trudniejsza do przeprowadzenia, lecz bardziej ograniczona, szczególnie jeśli będzie miała charakter zamknięty czasowo. Podobnie jak w pierwszym wariancie, reakcja międzynarodowych środowisk finansowych pozostaje do wyjaśnienia.

Kongres Przedsiębiorczości uznaje, że konieczna jest dyskusja społeczna nad potrzebą i zakresem zmian w procedurach ostrożnościowych przy zarządzaniu państwowym długiem publicznym. Utrzymanie obecnego stanu nie jest dobrą opcją - grozi Polsce wstrząsem gospodarczym na własne życzenie i znacząco utrudni przeprowadzenie jakiejkolwiek reformy finansów publicznych.

Kongres Przedsiębiorczości oczekuje jednak, że Rząd przedstawi wiarygodny, średnioterminowy plan konsolidacji finansów publicznych zanim podejmie jakiekolwiek działania związane ze zmianą procedur ostrożnościowych.