Deficyt większy o ponad 100 mld zł? Ekonomiści pokazali "prawdziwy budżet"

Nie ustaje dyskusja o kondycji budżetu państwa na ten rok. Mieliśmy już zarzuty o gigantycznej "dziurze Morawieckiego", na które odpowiedział szef rządu, twierdząc że sytuacja finansów publicznych, w tym budżetu jest dobra. 

Ekonomiści, z którymi rozmawiała Interia Biznes, podkreślają, że sytuacja w tym roku - jeśli chodzi o budżet państwa - jest trudna, ale nie tragiczna. A jak to ma wyglądać w 2024 r.?

Poznaliśmy już podstawowe założenia na przyszły rok. Projekt budżetu przygotował rząd obecnego premiera Mateusza Morawieckiego. W 2024 r. dochody budżetu państwa wyniosą 684,5 mld zł, a wydatki 849,3 mld zł. Oznacza to deficyt wysokości 164,8 mld zł. Jak jednak wskazują autorzy opracowania "Prawdziwy budżet 2024", w tym byli ministrowie finansów: Mateusz Szczurek i Paweł Wojciechowski czy obecny członek Rady Polityki Pieniężnej Ludwik Kotecki, wartości te w przyszłym roku mogą znacząco odbiegać od planów.

"Makroekonomiczny scenariusz, który wydaje się nam dużo bardziej prawdopodobny niż ten będący podstawą konstruowania budżetu państwa na przyszły rok, zakłada w szczególności niższy wzrost gospodarczy w roku bieżącym (0 proc.) i przyszłym (2 proc.), co jest spójne z aktualnymi prognozami instytucji międzynarodowych dla Polski" - piszą autorzy raportu przygotowanego przez Instytut Finansów Publicznych (IFP). Jak podkreślają: niższa niż zakładana przez Ministerstwo Finansów aktywność gospodarcza może przyczynić się jednak do realizacji prognozy inflacji zakładanej w projekcie ustawy budżetowej.

Przy czym wyliczają ryzyka dla dalszego spadku inflacji, w tym kształtowanie się cen paliw w najbliższych miesiącach, niejasne losy tarczy antyinflacyjnej (obniżony VAT na żywność) czy ceny taryfowe nośników energii.

"Główne ryzyka dla prognozy makroekonomicznej to: większe spowolnienie w najbliższym otoczeniu gospodarczym Polski, eskalacja działań wojennych w Ukrainie, problemy ze sfinansowaniem rekordowo wysokich potrzeb pożyczkowych sektora finansów publicznych, gwałtowna i znacząca deprecjacja złotego, zahamowanie dezinflacji w Polsce na wyższym niż zakładany poziome i powrót do podwyżek stóp procentowych" - kontynuują.

W efekcie ekonomiści uważają, że punkt startowy dla budżetu na przyszły rok, tj. realizacja dochodów państwa w 2023 r., jest niższy niż wynikałoby to z przygotowanej przez rząd ustawy. Ich zdaniem będzie to - przy uwzględnieniu skorygowanych założeń makroekonomicznych, w tym niższego wzrostu gospodarczego - miało wpływ na dochody podatkowe w 2024 r. Eksperci IFP wyliczyli, że będą one o około 31,7 mld zł mniejsze, w tym dochody z VAT spadną o 26,7 mld zł, z CIT o 2,0 mld zł, a PIT o 3 mld zł.

"W projekcie budżetu państwa na rok 2024 zaplanowano dochody budżetu państwa w wysokości 684,5 mld zł. Po aktualizacji wyniosą zatem one 652,9 mld zł, tj. o 31,7 mld zł mniej, tj. 0,9 proc. PKB" - podsumowują.

"W projekcie budżetu państwa na rok 2024 zaplanowano wydatki z budżetu państwa w wysokości 849,3 mld zł. Planowane na rok 2024 wydatki są wyższe aż o 22,5 proc. w stosunku do wielkości wydatków zaplanowanych na rok 2023. W pewnym zakresie jest to wynikiem uwzględnienia już na etapie planu budżetu wydatków, które były dotychczas "wypychane" poza budżet lub nie były uwzględniane na etapie planowania, np. środki na sfinansowanie 13 i 14 emerytury" - zauważają w opracowaniu. Autorzy podkreślają jednak, że wspomniane blisko 850 mld zł wydatków nie wyczerpuje tematu, bowiem ich zdaniem do tego należałoby także doliczyć te pozabudżetowe, a realizowane w ramach specjalnych funduszy, w tym Banku Gospodarstwa Krajowego, tj. Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych czy fundusz covidowy.

Dlatego, ze względu na to, że na plan wydatkowy tych funduszy nie jest znany, założono, że dotacja z budżetu państwa do tych funduszy jest równa przyrostowi zadłużenia w tych funduszach wyliczonemu na podstawie "Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2024-2027".

"Na podstawie danych dotyczących przyrostu zadłużenia w tych funduszach można oszacować, że dotacja do tych funduszy w roku 2024 powinna wynieść ok. 78,9 mld zł. W projekcie budżetu państwa na rok 2024 zaplanowano wydatki z budżetu państwa w wysokości 849,3 mld zł. Po urealnieniu (z uwzględnieniem szacowanych wydatków funduszy ulokowanych w BGK) wyniosłyby one 929,7 mld zł" - wyliczają ekonomiści. W efekcie - jak piszą - należałoby w projekcie ustawy budżetowej pokazać deficyt budżetu państwa w kwocie 277 mld zł, tj. 7,5 proc. PKB. "To oznacza, że prawdziwy deficyt budżetu państwa jest zaniżony o 112 mld zł" - dodają.

W raporcie wyliczono, że potrzeby pożyczkowe "prawdziwego budżetu", z uwzględnieniem funduszy pozabudżetowych wyniosą 336 mld zł. I oszacowano, że deficyt sektora finansów publicznych według metodologii europejskiej po tych korektach wyniesie w 2023 r. 6 proc. PKB (zamiast 5,6 proc.), a w 2024 r. 5,1-5,4 proc. PKB (zamiast zakładanego 4,5 proc.), czyli znacznie powyżej wartości referencyjnej 3 proc.

"Fakt przekroczenia przez Polskę dopuszczalnego deficytu był już prognozowany przez Komisję Europejską. Skala przekroczenia jest tak duża, że w tym aspekcie nie ma wątpliwości" - piszą autorzy.

"Tym samym, po 8 latach Polska znajdzie się ponownie w procedurze nadmiernego deficytu (EDP). Biorąc powyższe pod uwagę należy stanowczo stwierdzić, że nie ma wątpliwości, że Polska zostanie objęta procedurą EDP od 2024 r. To oznacza, że polityka budżetowa w kraju będzie prowadzona w rygorach tej procedury. Dwa razy do roku nowy rząd będzie musiał raportować jakie podejmuje działania w celu zredukowania deficytu i rozliczać się z efektów tych działań. W tej procedurze nie ma miejsca na "tzw. rozluźnianie pasa" po 2024 r. Można jedynie prowadzić dialog i uzgodnić wiarygodną, realistyczną i akceptowalną przez unijne procedury ścieżkę redukcji deficytu" - wskazują. W raporcie zauważono także, że nie tylko Polska może mieć problemy z procedurą nadmiernego deficytu. Według wiosennej prognozy KE EDP objęte będą również m.in. Francja, Włochy, Rumunia, a być może także Czechy.