11 maja 1999 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pt. "Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r.", w którym przedstawiono wiele działań służących rozwojowi przedsiębiorczości w Polsce. Realizacja zadań zawartych w dokumencie rozpoczęła się w tym roku. W budżecie państwa na 2000 r. przewidziano 20 045 tys. PLN na ich wykonanie.
W 1999 r. udział małych i średnich firm w ogólnej liczbie przedsiębiorstw zarejestrowanych w systemie REGON wynosił ok. 99,82 proc. Ostatnio zwiększyła się liczba przedsiębiorstw najmniejszych, natomiast najmniej wzrosła liczba firm średnich. Najwięcej przedsiębiorstw funkcjonuje w województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim, małopolskim. Najmniej firm sektora działa w województwach: opolskim, podlaskim, świętokrzyskim i lubuskim. Skupiska małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) powstają w obrębie dużych aglomeracji miejskich oraz w okręgach o dobrze rozwiniętym i zróżnicowanym przemyśle. Systematyczny wzrost liczby małych i średnich przedsiębiorstw powoduje zwiększenie zatrudnienia w tym sektorze. W 1999 r. 63,8 proc. ogółu pracujących w gospodarce narodowej (z wyjątkiem rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa) pracowało w sektorze małych i średnich firm, głównie w sektorze prywatnym. Zdecydowana większość małych przedsiębiorstw to firmy jednoosobowe nie zatrudniające pracowników. W ostatnich latach stopniowo rośnie udział sektora MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto. Małe i średnie przedsiębiorstwa w 1997 r. wytwarzały 45,3 proc. PKB, w 1998 r. - 48,1 proc., w 1999 r. - ok. 51,5 proc. W latach 1996-1999 udział sektora MSP w przychodach ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów w całej gospodarce systematycznie wzrastał. Ostatnie lata przyniosły kontynuację relatywnie szybkiego wzrostu inwestycji MSP w porównaniu do nakładów ogółem w sektorze rynkowym gospodarki. Jednakże tempo tego wzrostu znacznie osłabło. Wyraźnie wzrosło znaczenie eksportujących firm średnich. Znacznie zmniejsza się rola firm bardzo małych. Udział eksportu MSP w eksporcie całej polskiej gospodarki wynosił w latach 1996-1998 kolejno: ok. 43,3 proc., 46,9 proc., 48,1 proc. W 1999 r. było to ok. 49,5 proc.
Istotnym problemem dla małych i średnich przedsiębiorstw jest bariera popytowa oraz zbyt wysokie podatki i różne opłaty przewidziane prawem, a ponadto m.in. konkurencja dużych firm oraz skomplikowane przepisy prawne i administracyjne, odnoszące się do działalności gospodarczej. Poprawiły się wskaźniki finansowe sektora MSP. Znacząco wzrosła liczba firm, które odnotowują zyski. Systematycznie rośnie liczba przedsiębiorstw inwestujących.
Działania rządu służące zwiększeniu konkurencyjności sektora MSP polegają m.in. na finansowym wsparciu przedsięwzięć innowacyjnych i wdrożeniowych, podejmowanych przez przedsiębiorców.
1. Agencja Techniki i Technologii udziela pożyczek małym i średnim przedsiębiorcom wdrażającym innowacje. W 1999 r. agencja udzieliła 13 pożyczek na realizację projektów innowacyjnych na kwotę 7.070,30 tys. PLN.
2. Promowane są firmy i produkty innowacyjne dzięki targom innowacji i konkursom na polski produkt przyszłości i firmę innowacyjną.
3. Podjęto działania mające na celu ułatwienie MSP dostępu do zamówień publicznych. W projekcie nowelizacji ustawy o zamówieniach publicznych zawarto korzystne dla MSP rozwiązania dotyczące wadium.
4. W Urzędzie Zamówień Publicznych podjęto prace nad utworzeniem bazy danych o możliwościach udziału MSP w zamówieniach publicznych udzielanych za granicą.
5. Od połowy 1999 r. w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad nowelizacją przepisów Kodeksu pracy w celu wprowadzenia uregulowań umożliwiających wzrost konkurencyjności małym i średnim firmom.
6. W celu upowszechniania wiedzy o przedsiębiorczości Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło do podstaw programowych gimnazjów i szkół ponadpodstawowych informacje o podstawach gospodarki rynkowej.
7. Utworzone przez ministra pracy i polityki społecznej ośrodki wspierania przedsiębiorczości (jest ich 61) realizują szkolenia dotyczące tworzenia i prowadzenia małej firmy oraz doradztwa dla osób zakładających własną firmę. Działania w tym zakresie zaplanowano także w programie PHARE 2000 "Spójność społeczno-gospodarcza".
8. W celu koordynacji działań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości powołana zostanie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
9. Ze środków Ministerstwa Gospodarki sfinansowano wydanie wielu informatorów, rozpowszechnianych wśród przedsiębiorców.
10. Prowadzone są działania w celu ułatwienia przedsiębiorcom dostępu do wiedzy dotyczącej prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy, którzy wezmą udział w seminariach, kursach itp. mogą otrzymać częściowy wzrost kosztów uczestnictwa w tych szkoleniach.
11. Rozpoczęto prace nad budową sieci konsultacyjno-doradczej dla przedsiębiorców. Powstało 87 punktów konsultacyjno-doradczych, świadczących bezpłatne usługi doradcze dla przedstawicieli MSP na temat administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia działalności oraz zarządzania firmą.
12. W czerwcu 2000 r. odbyła się V Krajowa Konferencja MSP, zorganizowana przez Polską Fundację Promocji i Rozwoju MSP pod patronatem ministra gospodarki. Konferencji towarzyszyły I Ogólnopolskie Targi "MSP 2000 - wszystko dla małych i średnich przedsiębiorstw".
Działania rządu mające na celu wzrost eksportu sektora małych i średnich przedsiębiorstw polegają przede wszystkim na dążeniu do wyrównywania warunków funkcjonowania polskich i zagranicznych przedsiębiorców. Działania te obejmują m.in. wspieranie ze środków budżetowych udziału przedsiębiorców w targach i wystawach za granicą.
1. W 1999 r. ze środków Ministerstwa Gospodarki, przeznaczonych na promocję eksportu, na dofinansowanie udziału w targach i wystawach za granicą oraz organizację misji gospodarczych wydatkowano 10.878,88 tys. PLN. Ponad 30 proc. tej kwoty uzyskali mali i średni przedsiębiorcy. Wnioski przez nich składane traktowano priorytetowo.
2. Kontynuowane są prace związane z tworzeniem nowoczesnego, opartego na platformie internetowej, Teleinformatycznego Systemu Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki (TISPE). Umożliwi on małym i średnim przedsiębiorcom natychmiastowy dostęp do aktualnych informacji gospodarczych.
3. Podjęto prace nad wprowadzeniem nowego mechanizmu udzielania przez banki komercyjne średnio i długoterminowych kredytów eksportowych. W Ministerstwie Finansów przygotowano projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów eksportowych o stałych stopach procentowych.
4. Kolejna grupa działań dotyczy współfinansowania kosztów udziału MSP w programach Unii Europejskiej oraz upowszechniania informacji o zasadach udziału w tych programach. Ministerstwo Gospodarki opłaca składkę z tytułu udziału Polski w III Wieloletnim Programie dla MSP oraz finansuje koszty operacyjne Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju MSP, która w imieniu MG odpowiada za realizację działań związanych z rozpowszechnianiem informacji o programie i ułatwieniem polskim organizacjom dostępu do programu.
5. Kontynuowane są prace mające na celu ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do informacji o regulacjach prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej.
Ważnym kierunkiem polityki rządu jest tworzenie warunków do wzrostu nakładów inwestycyjnych w sektorze MSP. Realizacji tego celu sprzyjać powinny zmiany w obecnie obowiązującym systemie podatkowym oraz działania ułatwiające małym i średnim przedsiębiorcom dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania.
1. W 1999 r. w Ministerstwie Finansów przygotowano projekty nowelizacji ustaw podatkowych.
2. Prowadzone są działania na rzecz rozbudowy systemu poręczeń kredytowych. W 1999 r. ze środków Ministerstwa Gospodarki sfinansowano pomoc doradczą dla trzech nowo tworzonych funduszy poręczeń kredytowych. Dofinansowaniem objęto fundusze prowadzone przez: Stowarzyszenie "Radomskie Centrum Przedsiębiorczości" z Radomia, Regionalne Towarzystwo Inwestycyjne SA z Dzierżgonia, Działdowską Agencję Rozwoju SA z Działdowa.
3. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt nowelizacji ustawy Kodeks cywilny w celu wprowadzenia do niego umowy leasingu. W Ministerstwie Finansów przygotowano projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, regulujący zasady opodatkowania leasingu.
4. Podjęto działania mające na celu wprowadzenie rozwiązań promujących rozwój funduszy inwestycyjnych, w tym funduszy podwyższonego ryzyka (venture capital). Komisja Papierów Wartościowych i Giełd przygotowała projekt ustawy o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych.
5. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000, który przewiduje udzielanie pomocy przez agencję na realizację przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi na obszarach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, a także miast liczących do 20 tys. mieszkańców.
6. W Ministerstwie Gospodarki sfinalizowano prace nad projektem ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców. Celem tej ustawy jest zwiększenie racjonalności wydatkowania środków publicznych w formie pomocy publicznej dla przedsiębiorców oraz ograniczenie niekorzystnych skutków tej pomocy dla konkurencji.
7. W 2000 r. został zorganizowany cykl konferencji dla organizacji z otoczenia biznesu.
Monitorowanie programu. Od początku 2000 r. prowadzone są w Głównym Urzędzie Statystycznym prace w celu utworzenia bazy danych dla sektora MSP. Ostatnio GUS poinformował, że nie jest możliwa docelowa realizacja tych prac w tym roku ze względu na brak środków finansowych.
Ocena i wnioski.
Oceniając realizację "Kierunków działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r.", można stwierdzić, że rozpoczęto realizację większości zadań. Istnieją jednak następujące zagrożenia:
- przeciągające się uzgodnienia z partnerami społecznymi, dotyczące nowelizacji Kodeksu pracy;
- brak ujednolicenia stawek podatku dochodowego dla wszystkich podmiotów gospodarczych i występujące zróżnicowania w ich wysokości w zależności od formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej;
- brak w budżecie GUS na 2000 r. środków finansowych na monitorowanie sektora MSP.
Niezbędne środki budżetowe w 2001 r. Większość działań podjętych na rzecz wspierania przedsiębiorczości w Polsce powinna być kontynuowana również w latach następnych, zwłaszcza jeśli mają one przynieść zamierzone rezultaty w postaci wzrostu znaczenia sektora MSP w strukturze polskiej gospodarki, jego udziału w tworzeniu PKB, w eksporcie i nakładach inwestycyjnych. Planowane nakłady inwestycyjne z budżetu państwa, niezbędne w przyszłym roku na realizację zadań, zapisanych w powyższym dokumencie, wynoszą 71 290 tys. PLN.
