W czwartek, 8 maja wieczorem świat poznał nowego papieża. To amerykański kardynał Robert Francis Prevost, który przybrał imię Leona XIV. Wybór imienia przez papieża jest zazwyczaj komentowany w kontekście tego, co może oznaczać dla przebiegu pontyfikatu. Wskazuje też na duchowe inspiracje nowej głowy Kościoła. Poprzedni papież - Franciszek - otwarcie mówił o tym, że wybrał imię na cześć św. Franciszka z Asyżu, chcąc wyrazić swoje pragnienie naśladowania tego średniowiecznego włoskiego świętego w pomocy ubogim i trosce o wykluczonych.
Nowy papież przybrał imię Leona XIV. Poprzednik o tym imieniu zapisał się w historii Kościoła
Nowy papież Leon XIV skierował uwagę wiernych i watykanistów na poprzedniego papieża o tym imieniu. Leon XIII kierował Kościołem w latach 1878-1903 i zapisał się w jego historii przełomowym nauczaniem dotyczącym spraw społecznych i praw pracowniczych. Papież Leon XIII (imię to przybrał po wyborze w 1878 r. włoski kardynał Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci) znany jest jako autor encykliki "Rerum novarum" (łac. "Rzeczy nowych"). Uważana jest ona obecnie za punkt zwrotny w nauce społecznej Kościoła rzymskokatolickiego. Została ogłoszona 15 maja 1891 r., a po jej opublikowaniu Leon XIII zyskał sobie przydomek "papieża robotników".
W encyklice tej papież wyrażał przekonanie, że Kościół i państwo muszą współdziałać, by rozwiązywać problemy społeczne. Leon XIII pisał również, że Kościół powinien wspierać dzieło pojednania między pracodawcami i pracownikami, przypominając obu stronom o tym, jakie są ich prawa i obowiązki.
Papież apelował także do rządzących państwami o ochronę praw pracowniczych i dbanie o ich dobrostan poprzez zapewnienie im odpoczynku w niedzielę, godziwego wynagrodzenia i stabilności zatrudnienia. Piętnował chęć bogacenia się kosztem innych i bezwzględny kapitalizm.
"Chociaż więc pracownik i pracodawca zawrą ze sobą wolną umowę, a w szczególności zgodzą się co do wysokości płacy, mimo to jednak ponad ich wolą zawsze pozostanie do spełniania prawo sprawiedliwości naturalnej, ważniejsze i dawniejsze od wolnej woli układających się stron, które powiada, że płaca winna pracownikowi rzetelnemu i uczciwemu wystarczyć na utrzymanie życia" - pisał papież w encyklice "Rerum novarum". Na styku XIX i XX wieku, kiedy rodził się współczesny kapitalizm i dopiero kształtowały się stosunki pracodawca-pracownik, słowa te miały przełomowy wydźwięk.
Encyklika "Rerum novarum" była też głosem sprzeciwu wobec socjalizmu w wydaniu marksistowskim. Papież krytykował gloryfikowanie własności wspólnej, wskazując, że jest ona szkodliwa dla robotników, ponieważ jedną z pobudek do pracy jest chęć posiadania dóbr na własność i używania ich według własnej woli i dla własnego pożytku. W tym sensie odebranie własności prywatnej pozbawiałoby pracowników możliwości pracy na rzecz poprawy własnego losu i losu własnej rodziny - argumentował papież.
Jaki będzie pontyfikat nowego papieża? Włoskie media: Pójdzie śladami Leona XIII
Leon XIII do tych kwestii odniósł się również w innej swojej encyklice (napisał ich łącznie aż 86) - "Quod apostolici muneris" z 1878 r., w której krytykował poglądy socjalistów, komunistów i nihilistów. "Socjaliści uważają prawo własności za ludzki wymysł nie dający się pogodzić z przyrodzoną równością ludzi i głoszą wspólnotę dóbr, a nie godząc się na znoszenie bez sprzeciwu niedostatku, uważają, że można bezkarnie naruszać własność i prawa bogatszych" - pisał Leon XIII. "Kościół natomiast o wiele przytomniej uznaje, że między ludźmi nie ma równości, gdyż w naturalny sposób różnią się pod względem sił i zdolności; uznaje także nierówność pod względem posiadanych dóbr i nakazuje, by prawo własności i zwierzchnictwa, pochodzące z samej natury, pozostawało dla każdego nietknięte i nienaruszone".
W 1991 r., a więc w setną rocznicę wydania "Rerum novarum", do encykliki Leona XIII odniósł się Jan Paweł II. Papież-Polak opublikował wówczas encyklikę "Centissimus annus" "(łac. "Setna rocznica"), w której podkreślił, że nauka społeczna Leona XIII pozostaje aktualna.
Czy nowy papież Leon XIV będzie kontynuował wątki społeczne obecne w nauce poprzedniego papieża o tym imieniu? Takie komentarze pojawiają się już we włoskiej prasie, m.in. w "Corriere della Serra", który zwraca uwagę na wiele mówiący wybór imienia nowego papieża, wskazujący, co może być istotnym wątkiem pontyfikatu Leona XIV. "(...) przede wszystkim pójdzie on śladami Leona XIII, papieża encykliki 'Rerum novarum', która podjęła kwestie społeczne i praw pracowniczych oraz dała początek społecznej nauce Kościoła" - czytamy we włoskim dzienniku.
Katarzyna Dybińska
