Polityka fiskalna a policy mix

Wybór policy mix, definiowanej jako najwłaściwsza kombinacja polityki fiskalnej i pieniężnej, jest trudny ze względu na odmienne bezpośrednie cele obu polityk. Kluczem do ich

uzgodnienia jest stabilność finansów publicznych, zapewniona przy utrzymywaniu w określonych granicach deficytu, co zapobiegnie zbyt dużemu przyrostowi kosztów obsługi długu.

Tylko uwzględnienie cech strukturalnych obu polityk zapewni odpowiedni wybór kombinacji polityki pieniężnej i fiskalnej.

Polityka fiskalna jest to kompleks setek a nawet tysięcy decyzji szczegółowych, wzajemnie sprzężonych.

Przykładem może być opracowanie budżetu państwa - zgodnie z zasadą

jednoroczności polityka fiskalna ulega usztywnieniu, i zasadnicze decyzje mogą być podejmowane raz na rok. Kolejnymi czynnikami dodatkowo usztywniającymi politykę są:

- dwuinstancyjny tryb podejmowania zasadniczych decyzji (rząd i parlament, które nierzadko podejmują między sobą grę prowadzącą do wydłużęnia procesu decyzyjnego i dużej

czasochłonności),

- konieczność stosowania się do obowiązujących regulacji prawnych dot. dochodów i wydatków. publ. (np konieczność przestrzegania konstytucyjnej zasady ochrony praw słusznie

nabytych - rent, emerytur i innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych),

- konieczność obsługi długu publ. (podlega największym rygorom, wynikającym z ogromnego znaczenia wiarygodnośći rządu jako dłużnika dla rynków finansowych)

W momencie kiedy realizacja dochodów odbiega od sztywnie przyjętej ustawowo prognozy - np z powodu spowolnienia dynamiki PKB- trudno jest dostosować poziom wydatków do

nowej sytuacji i utrzymać deficyt w ustawowych ryzach.

Należy przypomineć, iż policy mix polega na wyborze określonej kombinacji polityki fiskalnej i pieniężnej, uznaną za właściwą z punktu widzenia przyjętego kryterium. Przyjmowanym celem

może być stabilizacja cen czy minimalizacja inflacji. Musimy jednak mieć na względzie fakt, iż kształt budżetu to wypadkowa działania kilku motywów, min. dążenie do wywiązywania się z 

konstytucyjnych i ustawowych zobowiązań nałożonych na władze państwowe, zapewnienie średniookresowej stabilności finansów publ. czy dążenie do oddziaływania na poziom popytu

krajowego.

Jeżeli polityka fiskalna respektuje warunki stabilności finansów publicznych, to uzgadnianie jej z polityką pieniężną nastawioną na minimalizację inflacji - a więc zapewniania sensownej

policy mix - nie byłoby trudne mimo odmiennych funkcji celu przyjmowanych w obu politykach.

Taka polityka fiskalna byłaby zawsze raczej restrykcyjna, lecz tu zastanowienia wymaga fakt

co oznacza restrykcyjność polityki fiskalnej. Podstawą oceny restrykcyjności bądź ekspansywności polityki pieniężnej jest zmiana salda w stosunku do okresu poprzedniego.

Dopuszczenie do wzrostu deficytu to polityka ekspansywna, zmniejszenie deficytu to charakter restrykcyjny. Kształtowanie się deficytu finansów publ. (nadwyżki oczywiście także) nie jest

jedank prawidłowym miernikiem oceny polityki fisklanej, musimy przedyskutować przede wszystkim wpływ na kszłtowanie się popytu krajowego.

Podkreślić musimy fakt iż nie wszystkie operacje fiskalne wpływają na popyt krajowy (pewna część wydatków publicznych dokonywana jest na rzecz podmiotów zagranicznych, znacznie

przewyższając dochody zagraniczne). Ponadto krajowe wydatki publiczne bynajmniej w całości nie kreują popytu krajowego, gdyż w ok. 3,6% (blisko 27 mld) kreują go także oszczędności

prywatne. (dotacja z budżetu państwa dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rekompensująca ubytek składek ubezpieczeniowych w związku z przekazywaniem ich do otwartych funduszy

emerytalnych, transfery ze środków publ. na rzecz gospodarstw domowych z tytułu wynagrodzeń za pracę oraz świadczeń społecznych netto).

Istotnym problemem do wyjaśnienia staje się określenie wielkośći deficytu, któy jest dopuszczalny bez zagrożenia dla stabilności finasów publ. Za celowe uważa się utrzymywanie deficytu

finansów publ na poziomie 1 do 1,5% PKB (niekoniecznire musi on wynosić aż 3% PKB, jak to głosi Traktat z Maastricht). Znaczna część tego deficytu powinna przypadać na samorządowy

sektor finansów publ. (z załóżeniem jednak ograniczenia dostępu samorządów do rynku finasowego tylko do zaciągania pożyczek na cale inwestycyjne).

Podkreślić należy, iż pewien deficyt jest jednak pożądany w sektorze rządowym, gdyż pozwala on na nieco niższy poziom obciążeń podatkowych oraz świeżą podaż rządowych intsrumentów dłużnych na rynku finansowym.

Gdy deficyt finansów publicznych jest zbyt wysoki w stosunku do poziomu dopuszczlnego , aby uniknąc katastrofy finasowej konieczne jest jego obniżenie, jak to jest w przypadku Polski, gdzie przewidywany deficyt szacuje się na 6,4% PKB(liczony metodą narodową).

Polska winna skorzystać z doświadczeń inncyh krajów; nie jest dobrym przykładem Irlandia - gdyż nie jest realne osiagnięcie tak wysokiego wzrostu PKB. Pożytecznym może być przykład Portugalii, wtedy jednak redukcja deficytu musiałaby nastąpić na drodze pewnego podwyższenia obciążeń

podatkowych, co byłoby szkodliwe dla wzrostu gospodarczego. W ostatecznym rozrachunku to właśnie tempo wzrostu gospodarczego zadecyduje o doprowadzeniu deficytu do poziomu

nie zagrażającego stabilności finansów publicznych. Dopiero gdy uda się uzyskać odpowiednie tempo wzrostu, to po obniżeniu relacji wydatków publ. do PKB można przystąpić do

obniżenia obciążeń podatkowych.

Więcej na temat Referatu:

PROBLEMY POLITYKI FISKALNEJ W KREOWANIU POLICY MIX

Autorem jest

Andrzej Wernik

Instytut Finansów, Wyższa Szkoła Ubezpieczeń i Bankowości