- W ubiegłym roku liczba zablokowanych rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR wzrosła o 4,4 proc. w porównaniu z 2022 r.
- Łączna kwota zablokowanych środków pieniężnych urosła rok do roku o przeszło 14 proc., do 88,5 mln zł.
- Eksperci przewidują, że w 2024 r. narzędzie będzie stosowane częściej.
STIR to narzędzie służące do przetwarzania danych przekazywanych przez instytucje bankowe, które ma pomóc resortowi w wykrywaniu i walce z przestępczością podatkową. System został wprowadzony pod koniec 2017 r.
Wzrosła liczba zablokowanych rachunków bankowych
Jak przedstawiają się statystki? Z danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów, które przytoczył MondayNews, wynika, że w ubiegłym roku z wykorzystaniem STIR zablokowano 1188 rachunków bankowych. To o 4,4 proc. więcej niż w 2022 r., kiedy to odnotowano 1138 takich przypadków. Co więcej, w tym samym okresie o ponad 17 proc. zwiększyła się liczba podmiotów kwalifikowanych objętych blokadami - z 266 do 312.
- Wzrost liczby blokad środków na rachunkach bankowych to z pewnością efekt zdecydowanie lepszego typowania nieprawidłowości, łatwiejszego dostępu i transparentności do wykonywanych przez podatników czynności. - mówi dr Jolanta Gałuszka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, której wypowiedź przybliża MondayNews. Ekspertka dodaje, że zdarzają się sytuacje, w których uprawnienia organu podatkowego zostają przekroczone, a blokada narusza prawa podatnika.
Zablokowano miliony złotych na kontach Polaków
W 2023 r. łącznie zablokowano 88,5 mln zł. To o 14,3 proc. więcej zablokowanych środków niż w 2022 r. - 77,4 mln zł. Zdaniem Aldony Międlar-Adamskiej, prawnika z Kancelarii Ars AEQUI, nie są to wysokie kwoty, biorąc pod uwagę ogólny poziom ściąganych podatków.
Z kolei dr Gałuszka zauważa, że skala zabezpieczenia w stosunku do wyłudzeń skarbowych jest niewspółmierna. - Łatwiej zablokować konto, zabezpieczyć majątek, dochody współmałżonka na poczet powstałych nieprawidłowości podatkowych komuś, kto część swojego obrotu nie wykazywał do opodatkowania czy wręcz działał w szarej strefie i są to często niewielkie kwoty, niż oszustom, którzy faktycznie wyłudzają miliony złotych. - analizuje dr Gałuszka.
W ubiegłym roku łączna wartość szacowanych uszczupleń wyniosła 287,6 mln zł. To o 1,3 proc. mniej niż w 2022 r. - 291,3 mln zł.
Alicja Sarna, dyrektor ds. kluczowych sporów podatkowych Tax Litigation w Crido, podkreśla, że blokady dotyczą ok. 25 proc. szacowanych uszczupleń podatkowych. Jej zdaniem powodów takich statystyk należy doszukiwać się w tym, że oszuści VAT korzystają głównie z płatności gotówkowych. - Ponadto relatywnie szybko dokonują wypłat z rachunków, więc nie ma na nich środków, które można zablokować. W mojej ocenie, blokowanie rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR powinno dotyczyć podmiotów, które są faktycznymi oszustami, a nie podmiotami uwikłanymi w wyłudzenie VAT-u. - dodaje ekspertka.
Jak dochodzi do zablokowania środków? Jak działa STIR?
Stwierdzenie nieprawidłowości nie oznacza automatycznie, że działania mają charakter przestępczy. Aldona Międlar-Adamska podkreśla, że czasem dochodzi do niezawinionych błędów, dowolnej interpretacji przepisów przez organy podatkowe czy braku środków pieniężnych na zapłatę zobowiązań. Jej zdaniem wzrosty nie są niepokojące i nie świadczą o masowym nadużywaniu instytucji o charakterze wysoce represyjnym.
- Blokada rachunku odbywa się automatycznie. Pierwsza, na 72 godziny, jest działaniem uciążliwym, ale jednak odwracalnym i krótkotrwałym. Natomiast druga, na trzy miesiące. I to jest już środkiem w zasadzie przerywającym prawidłowe działanie przedsiębiorstwa, bo uniemożliwia mu zapłatę należności kontrahentom czy spłatę kredytów, leasingów itp. zobowiązań - podkreśla Alicja Sarna w rozmowie z MondayNews.
Jak będzie w 2024 r.?
Dr Jolanta Gałuszka przewiduje wzrost liczby kontroli i częstsze zarządzenia blokady rachunku bankowego. Alicja Sarna zwraca z kolei uwagę na stałe zwiększanie się liczby podmiotów oraz kwot, które podlegały blokadzie. Jej zdaniem to wskazuje na intensyfikację działań organów podatkowych w walce z nieprawidłowościami podatkowymi. Ekspertka podkreśla, że blokada może dotyczyć nie tylko nieuczciwych podatników, ale też podmiotów, które nieświadomie wplątały się w łańcuch oszukańczych transakcji.
