Sztandarowe inwestycje ustępującego rządu. Sprawdzamy, czy przełożyły się na głosy

Prawo i Sprawiedliwość ponownie wygrało wybory parlamentarne w Polsce. Ale w 2023 roku zdobyło mniej procent głosów niż w poprzednich wyborach. Wiele wskazuje na to, że to nie PiS pozostanie przy władzy. 

Sztandarowymi projektami dwóch kadencji rządu Zjednoczonej Prawicy były nie tylko świadczenia jak 500 plus czy dodatkowe emerytury. Reprezentanci rządu i partii rządzącej wielokrotnie podkreślali, jak ogromną rolę w ich polityce odgrywały inwestycje infrastrukturalne w kraju.

Część to projekty już ukończone (w całości lub części) jak przekop Mierzei Wiślanej czy przebudowa lotniska w Radomiu. Część z nich istnieje póki co na papierze - jak CPK czy fabryka polskich samochodów elektrycznych Izera. 

W Interii przypominamy najważniejsze z nich. Sprawdziliśmy, czy przysporzyły Prawu i Sprawiedliwości więcej wyborców w miejscach, gdzie planowano lub zrealizowano daną inwestycję. W tym celu porównaliśmy, jakie wyniki w poszczególnych powiatach miały w 2019 oraz 2023 roku PiS i drugi komitet z największą liczbą głosów. 

W Ostrołęce Energa i Enea - spółki Skarbu Państwa - miała wybudować w elektrowni nowy blok węglowy. Pomysł Ostrołęki C był krytykowany od początku jako mało przyszłościowy z związku z koniecznością dekarbonizacji gospodarki. 

Decyzję o rozpoczęciu budowy podjęto bez wystarczających informacji co do rentowności projektu. Prace rozpoczęto, ale z finansowania projektu wycofały się zewnętrzne instytucje. Projekt porzucono w 2020 roku. Następnie gotowość zaangażowania się w budowę wyraził Orlen, o ile nowy blok będzie węglowy, a nie gazowy. Ma on powstać, ale koszty inwestycji będą wyższe, niż zakładano.

Prace podjęte przed decyzją o porzuceniu projektu i wymagającą przebudowy zmianą koncepcji pochłonęły olbrzymią kwotę. Najwyższa Izba Kontroli oszacowała ją na ok. 1,37 mld zł.

Nieudana węglowa inwestycja raczej nie przysporzyła Prawu i Sprawiedliwości poparcia w regionie. Chociaż zarówno w Ostrołęce, jak i otaczającym ją powiecie ostrołęckim i w 2019, i w 2023 roku PiS wygrał wybory, to jego wynik się pogorszył. 

Poparcie dla PiS spadło z odpowiednio ok. 50 proc. w Ostrołęce i 67 proc. w powiecie w 2019 roku do 41 proc. i 54 proc. w 2023 roku. W Ostrołęce przybyło głosów Koalicji Obywatelskiej. W 2019 roku KO zdobyła 20 proc., a w tym roku 25 procent. W powiecie ostrołęckim drugie miejsce miał w 2019 roku PSL z 12,5 proc., a w tym roku Trzecia Droga z 14 proc. poparcia. 

Lotnisko w Radomiu to jedno z najmniejszych lotnisk w Polsce. Pomysł wartego 800 mln zł remontu nierentownego lotniska był krytykowany zarówno przez politycznych przeciwników Prawa i Sprawiedliwości jak i potencjalnego przewoźnika lotniczego, czyli spółkę Ryanair. Najpopularniejsza linia lotnicza w Polsce głośno mówiła o tym, że nie chce latać z Radomia. 

Remont jednak przeprowadzono, ale huczne otwarcie lotniska w kwietniu tego roku najwyraźniej nie przekonało głosujących. W 2019 roku w Radomiu PiS zdobył blisko 48 proc. głosów, a w powiecie radomskim - 66 procent. W 2023 roku było to już odpowiednio 40 proc. i 55 procent. Wynik poprawiła za to - chociaż nie w stopniu odpowiadającym spadkom PiS - Koalicja Obywatelska. W 2019 roku uzyskała w Radomiu 28 proc., a w powiecie radomskim 12 procent. W tym roku było to odpowiednio 31 proc. i 16 procent. 

W 2023 roku otwarto tunel, na który Świnoujście czekało przez lata. W końcu połączono centrum z prawobrzeżem położonego na wyspach miasta. Łączący wyspy Uznam i Wolin tunel ma znacząco polepszyć komunikację drogową w mieście. Na jego otwarciu przemawiał sam Jarosław Kaczyński, podkreślając, że jest to jedna z najważniejszych inwestycji rządu, którego był wicepremierem. 

Mimo, że niektórzy mieszkańcy Świnoujścia na budowę takiego tunelu czekali od urodzenia, jego otwarcie po latach starań nie przysporzyło głosów rządzącym. Zarówno w 2019, jak i w 2023 roku w zachodniopomorskim mieście wygrała Koalicja Obywatelska. W 2019 roku miała tam 33 proc. głosów. W 2023 roku poprawiła wynik i osiągnęła 41 procent. PiS-owi poparcie za to spadło - z 30 proc. w poprzednich wyborach do 26 proc. w obecnych.  

Przekop Mierzei Wiślanej był jedną z najbardziej kontrowersyjnych inwestycji rządu Zjednoczonej Prawicy. Głośno krytykowali go nie tylko ekolodzy (za dużą ingerencję w środowisko naturalne). Pomysłowi obrywało się także za to, że może się okazać rentowny dopiero w bardzo długiej perspektywie czasu. Jak wskazują dane, z połączenia Bałtyku i Zalewem Wiślanym do tej pory korzysta bardzo mało statków.

Dodatkowym problemem jest to, że inwestycja cały czas nie jest ukończona. Aby połączenie Bałtyku i portu w Elblągu przez Mierzeję było w pełni żeglowne, potrzeba poszerzenia kanału znajdującego się na terenie miasta. Spór o to, kto ma je sfinansować - rząd czy samorząd - pozostaje nierozstrzygnięty. 

Konflikt mógł być czynnikiem, który doprowadził Prawo i Sprawiedliwość do utraty większości w tej części okręgu. W 2019 roku PiS o włos wygrał w Elblągu z Koalicją Obywatelską (blisko 36 proc. vs. blisko 35 proc. głosów). W 2023 roku zwycięzcą okazała się KO, zyskując prawie 40 proc. poparcia. PiS otrzymał niecałe 35 proc. głosów. Przegrał także, podobnie jak w 2019 roku, w powiecie nowodworskim, na terenie którego położony jest kanał na Mierzei Wiślanej. KO utrzymała tam blisko 41 proc. poparcia. PiS pogorszył wynik - z 34 proc. na 29 procent.  

Bardzo ciekawym przypadkiem jest Jaworzno. To miejsce dwóch dużych inwestycji. Pierwsza z nich to nowy blok węglowy 910 MW w elektrowni Taurona. Przetarg na jego budowę jeszcze za rządów Platformy wygrało Rafako. Budowa rozpoczęła się w 2014 roku i zakończyła już za rządów PiS. Po zakończeniu blok uległ długotrwałej awarii, o co Tauron - spółka Skarbu Państwa - oskarżał Rafako. Spółka wskazywała z kolei, że winien jest Tauron ze względu na złą eksploatację bloku. O zażegnanie konfliktu między spółkami w imieniu Rafako apelował Donald Tusk. 

W Jaworznie ma powstać także fabryka elektrycznych samochodów Izera. Wizję Polski jako potęgi w produkcji elektryków mocno promował premier Mateusz Morawiecki. Prace związane z budową fabryki na razie nie ruszyły, a spółka, która ma ją wybudować, do niedawna nie miała jeszcze prawa do gruntów. Krytyczny raport w tej sprawie wydała we wrześniu Najwyższa Izba Kontroli. 

Podobnie jak Elbląg, Jaworzno okazało się w niedzielnych wyborach utraconym przyczółkiem PiS. W śląskim powiecie Prawo i Sprawiedliwość wygrało w 2019 roku z prawie 41 proc. głosów nad KO (prawie 32 proc.). W tym roku role się odwróciły - KO zyskała blisko 33 proc. głosów, a partia rządząca - 31 procent. 

Pozycję lidera PiS utracił także w dwóch powiatach, na terenie których mieścić ma się mieścić i najbardziej flagowa, i budząca najwięcej kontrowersji inwestycja rządu - Centralny Port Komunikacyjny. Prace budowlane związane z CPK także jeszcze nie ruszyły - chociaż zaczął się już program wywłaszczeń pod jego budowę. 

Prawu i Sprawiedliwości udało się w 2019 roku wygrać we wszystkich spośród czterech powiatów objętych - według wariantu inwestorskiego - planem inwestycyjnym CPK. Chodzi o powiat grodziski, sochaczewski, warszawski zachodni i żyrardowski. W poprzednich wyborach PiS miał tam odpowiednio 38 proc., 51 proc., 39 proc. i 47 proc. Głosów. W 2023 roku poparcie z każdym z powiatów spadło, odpowiednio do 29 proc., 41 proc., 29 proc. i 36 procent. 

Wzrosło z kolei poparcie dla Koalicji Obywatelskiej. W 2019 roku w powiecie grodziskim miała niecałe 29 proc., w sochaczewskim - 20 proc., w warszawskim zachodnim - 33 proc., a w żyrardowskim - 23 procent. W 2023 roku było to już odpowiednio 36 proc., 23 proc., 37 proc. i 30 procent. KO odebrała więc PiS palmę pierwszeństwa w grodziskim i warszawskim zachodnim. 

Sprawdziliśmy także, jak wygląda poparcie dla rządzącej partii w gminie Baranów, gdzie ma się mieścić lotnisko będące częścią CPK. To największy spadek poparcia, jaki odnotowaliśmy - z 56 proc. w 2019 roku do 10 proc. w tym roku, czyli 16 punktów procentowych. KO w tym samym czasie przybyło wyborców: poprawili wynik z 14 proc. do 23 procent.