Testament czy dziedziczenie ustawowe? Co jest lepsze?
Zgodnie z prawem spadkowym, dziedziczenie majątku może się odbywać na dwa sposoby. Podział spadku następuje na mocy testamentu spisanego przez testatora lub wskutek tak zwanego dziedziczenia ustawowego. Czym konkretnie różnią się te dwie formy i czy któraś z nich okazuje się lepsza? Wyjaśniamy.
Polskie prawo spadkowe definiuje dwa rodzaje nabycia spadku. Pierwszy z nich z nich to dziedziczenie majątku na podstawie testamentu. Jest to dokument, w którym testator rozporządza swoją własnością na wypadek śmierci. Testament może sporządzić każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto prawo dopuszcza możliwość odwołania testamentu. Co ważne, zgodnie z art. 944 Kodeksu cywilnego "testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela".
Drugi wariant nabycia spadku to dziedziczenie ustawowe. Czym jest i jakie są różnice pomiędzy nim a testamentem? Dziedziczenie ustawowe to forma dziedziczenia, które przebiega na podstawie ustawy. Dotyczy ono osób, które nie pozostawiły po sobie testamentu. Taki sposób podziału spadku może wyniknąć w sytuacji, gdy testament okaże się nieważny bądź wskazane w nim osoby odrzucą go.
O ile w testamencie testator może wskazać dowolną osobę do dziedziczenia majątku, to w przypadku dziedziczenia ustawowego przyszli spadkobiercy (rodzina spadkodawcy lub, gdy spadkodawca jej nie ma, gmina jego ostatniego zamieszkania bądź Skarb Państwa) są określeni w ustawie. Przepisy regulują również kolejność, według której spadek jest dziedziczony. Warto zaznaczyć, że dziedziczenie na mocy testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.
Istnieje sytuacja, w której dopuszcza się jednoczesne dziedziczenie na drodze testamentu i ustawy. Dzieje się tak w momencie, gdy testator uwzględnił w testamencie spadkobierców jedynie części majątku. Przykład: testator powołał w testamencie swojego syna do odziedziczenia połowy majątku i jednocześnie nie wskazał nikogo, kto miałby odziedziczyć drugą połowę.
Jednoczesne dziedziczenie na mocy testamentu i ustawy może mieć miejsce również wtedy, gdy osoba wskazana w testamencie odmówiła przyjęcia spadku. Jednak wówczas muszą zostać spełnione dwa warunki. Pierwszy z nich to niepodstawienie przez spadkodawcę (na etapie sporządzania testamentu) innego spadkobiercy na wypadek jego rezygnacji. Z kolei drugi warunek to wyłączenie przez spadkodawcę przyrostu (przyrost powoduje, że część majątku, z którego zrezygnował spadkobierca trafia do podziału pomiędzy pozostałych spadkobierców).
Nie jest możliwe jednoznaczne określenie tego, co jest lepsze – dziedziczenie ustawowe czy testament. Każde rozwiązanie może nieść za sobą pewne korzyści. W przypadku dziedziczenia na drodze testamentu testator może jasno wskazać osoby, którym pozostawia swój majątek. Co istotne, spadkodawca nie musi ograniczać się wyłącznie do członków swojej rodziny. W testamencie może wskazać zarówno osoby fizyczne, jak i prawne.
Jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe, to jego zaletą jest ochrona bliskich zmarłego. Spadkodawca ma wówczas pewność, że jego majątek trafi do najbliższej rodziny (w przypadku, gdy spadkodawca nie miał rodziny, to wówczas dziedziczy gmina, która była ostatnim miejscem jego zamieszkania lub Skarb Państwa). Co więcej, ustawa jasno precyzuje, jaką część masy spadkowej otrzymają poszczególne osoby.
