Uczelnie i studentów czeka szok?

W tym tygodniu minister nauki i szkolnictwa wyższego Barbara Kudrycka ogłosiła projekty nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym. Projekty te są konkretyzacją politycznych założeń do reformy polskich uczelni, które rząd przyjął w październiku 2009 r.

W trakcie konferencji prasowej Kudrycka wielokrotnie podkreślała, że w projektach "nie ma niczego nowego, co nie byłoby ogłaszane wcześniej". Jak dodała, konsultacje społeczne m.in. z władzami polskich uczelni, nauczycielami akademickimi oraz studentami nad założeniami reformy szkolnictwa trwają już od dwóch lat. Zmieniła się jednak data wejścia w życie proponowanych zmian z 1 października 2010 r. na rok 2011. "To bardziej realistyczny termin" - oceniła Kudrycka.

Wśród najważniejszych zmian planowanej reformy jest wyłanianie Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW). Status KNOW będzie przyznawany wydziałom lub instytutom uczelni (publicznych i niepublicznych), a te, które go otrzymają, uzyskają dodatkowe finansowanie ze specjalnie utworzonego funduszu projakościowego. Zgodnie z wyliczeniami resortu, będzie to ok. 10 mln zł rocznie przyznawane danej jednostce przez pięć lat. "Tymi pieniędzmi wydział lub instytut będzie mógł zarządzać swobodnie np. na podniesienie płac swoim pracownikom" - mówiła minister.

Mimo, że nie ma jeszcze ministerialnych rozporządzeń, które określą sposób wyłaniania KNOW, to resort zapowiada, że przy ich wyborze będzie decydować wyróżniająca w skali Europy jakość badań naukowych, a następnie ocena dydaktyczna przeprowadzona przez Państwową Komisję Akredytacyjną. KNOW-y będą wyłaniane w ośmiu obszarach nauk: humanistycznych, społecznych, ścisłych, technicznych, medycznych i o zdrowiu, przyrodniczych, rolniczych i leśnych oraz sztuki.

Jak tłumaczyła Kudrycka, podstawową ideą wprowadzenia KNOW jest uruchomienie konkurencji między najlepszymi uczelniami w Polsce, by te rywalizując ze sobą o konkretne pieniądze, stawały się coraz lepsze pod względem naukowych badań i dydaktyki, a w dalszej konsekwencji weszły do czołówki najlepszych uczelni w Europie.

Projekty nowelizacji utrzymują także pomysł wprowadzenia odpłatności za drugi kierunek studiów. Wprowadza się przepis, zgodnie z którym student będzie miał prawo do zebrania jedynie 330 punktów ECTS (Europejski System Transferu Punktów) na pięcioletnich studiach magisterskich. W systemie ECTS każdy rok studiów to 60 punktów wykorzystywanych na egzaminy i zaliczenia wykładów i ćwiczeń. Dla 10 proc. najlepszych studentów na roku drugi kierunek studiów będzie nieodpłatny.

Kudrycka zwróciła uwagę, że w Polsce tylko na jednej uczelni odsetek osób, które studiują więcej niż jeden kierunek, przekracza 10 proc. "Większość uczelni ma poniżej 10 proc., a niektóre nawet poniżej 5 proc. (...). W zasadzie akceptujemy status quo, ale mówimy, że to uprawnienie (studiowanie drugiego kierunku za darmo - PAP) ma dotyczyć jedynie najlepszych" - powiedziała minister.

Wśród innych zmian Kudrycka wymieniała m.in. umożliwienie uczelniom z uprawnieniami habilitacyjnymi określania i uruchamiania kierunków studiów, zwiększenie kompetencji i odpowiedzialności rektora (będzie mógł zbyć lub obciążyć mienie o wartości do 250 tys. euro) oraz integrację z otoczeniem społeczno-gospodarczym np. kształcenie będzie mogło być prowadzone na zamówienie pracodawcy.

Wśród propozycji zmian kierowanych do studentów Kudrycka wymieniła m.in. możliwość publicznej obrony pracy dyplomowej, na wniosek studenta ujawnianie recenzji jego prac, wprowadzenie jasnego katalogu bezpłatnych usług edukacyjnych np. rejestracji na kolejny semestr lub opłat za egzaminy. Projekt przewiduje także wprowadzenie umów cywilno-prawnych między uczelniami a studentami, by podnieść ochronę praw studenta.

W opinii Kudryckiej, planowane zmiany są dopiero wstępem do bardziej pogłębionej reformy szkolnictwa wyższego, która będzie rezultatem przyjęcia przez rząd jednej wspólnej strategii rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 r. Jak zapowiedziała, najprawdopodobniej w maju odbędzie się specjalne forum, na którym uzgodnione zostaną dwie dotychczasowe strategie przygotowane przez środowisko rektorów m.in. Fundację Rektorów Polskich oraz konsorcjum złożone z Ernst & Young i Instytutu Badań nad Gospodarką. Projekty nowelizacji ustaw, po 30 dniach wymaganych konsultacji społecznych, trafią na posiedzenie rządu, po którym zostaną skierowane do prac parlamentarnych.

-Ile będzie kosztować studiowanie?

Obywatelski projekt ustawy gwarantującej bezpłatną naukę na studiach stacjonarnych ma trafić w środę do marszałka Sejmu. To odpowiedź studentów na ministerialny pomysł reformy, informuje "Dziennik Polski".

- Liczyliśmy, że nasze dotychczasowe apele i postulaty przyniosą efekty, ale tak się nie stało, mówi Marcin Mastalerek, pełnomocnik Komitetu Obywatelskiego "Stop płatnym studiom", który zbiera od kilku miesięcy podpisy poparcia pod obywatelskim projektem ustawy. W środę zostanie on złożony w sekretariacie marszałka Sejmu razem z pierwszym tysiącem podpisów. Od tego momentu studenci będą mieli trzy miesiące, żeby uzbierać 100 tys. podpisów. Jeśli się uda, projekt ma szansę trafić pod obrady Sejmu.