Samowola budowlana może sporo kosztować. Grzywna to nawet 1 mln zł

Samowola budowlana nie ma jednoznacznej definicji w rozumieniu Prawa budowlanego. Niemniej jednak w jej określeniu pomaga art. 48. Samowola budowlana to obiekt będący w budowie lub wybudowany bez wymaganej decyzji o pozwolenia na budowę. Samowola budowlana to również obiekt powstały bez wymaganego zgłoszenia albo pomimo wniesienia sprzeciwu do tego zgłoszenia.

Samowola budowlana ma więc miejsce, kiedy inwestor świadomie ignoruje dopełnienia formalności wymaganych dla inwestycji. Co bardzo ważne, dotyczy to również rozbudowy lub ewentualnej modernizacji kompleksu czy obiektu, w którym mieszka jego właściciel. Samowola budowlana jest przedmiotem analizy najczęściej w wyniku sąsiedzkiego donosu. Czy rzeczywiście tak jest, o tym decyduje inspektor nadzoru budowlanego.

Decyzja o uznaniu obiektu za samowolę budowlaną podejmowana jest w powiatowym lub wojewódzkim inspektoracie nadzoru budowlanego. Jeżeli pozwolenie na budowę wydało starostwo lub urząd miasta na prawach powiatu, mowa o pierwszym przypadku. Drugi dotyczy inwestycji, dla których pozwolenie na budowę wydał urząd wojewódzki.

Konsekwencje stwierdzenia samowoli budowlanej to nakaz rozbiórki oraz wstrzymanie budowy. Pierwsza sytuacja ma miejsce w przypadku, gdy po wydaniu postanowienia o wstrzymaniu budowy inwestor nie złoży wniosku o legalizację w wymaganym terminie lub go wycofa. Nakaz rozbiórki grozi inwestorowi również, kiedy nie przedłoży dokumentów legalizacyjnych, nie uiści opłaty legalizacyjnej lub kontynuuje budowę pomimo wydania postanowienia o wstrzymaniu budowy.

Jaka kara za samowolę budowlaną? Konsekwencje mogą być naprawdę nieprzyjemne, a maksymalna granica to milion złotych. Jeżeli inwestor uparcie uchyla się od obowiązku rozbiórki, inspektor może ukarać właściciela wielokrotnie. W przypadku niezaprzestania użytkowania, pomimo wydania postanowienia i nałożenia kary finansowej, organ nadzoru budowlanego wymierza drugą karę. Stawka opłaty podlega 10-krotnemu podwyższeniu.

CZYTAJ TAKŻE: Bezpieczny kredyt 2 proc. trafił na pierwszą rafę. Zakorkował banki

Ile wynosi kara za samowolę budowlaną? W sytuacji, kiedy inwestor znów konsekwentnie ignoruje nakazy oraz kary, a obiekt jest użytkowany, organ może po raz kolejny nałożyć karę. Następna grzywna może być pięciokrotnie podwyższona w stosunku do tej, którą naliczono wcześniej.

Czy za samowolę budowlaną grozi więzienie? Jeszcze przed nowelizacją o Prawie budowlanym z 2020 roku samowola budowlana stanowiła przestępstwo zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do dwóch lat. Nowela wprowadziła istotne zmiany, dlatego obecnie walka z samowolą budowlaną to tylko nakaz rozbiórki oraz podwyższone i wielokrotne kary finansowe.

Wniosek o legalizację można złożyć z własnej inicjatywy lub po otrzymaniu postanowienia o wstrzymaniu budowy. Co ważne, postanowienie o wstrzymaniu budowy zawiera informację o możliwości złożenia wniosku o legalizację obiektu budowlanego lub jego części oraz opłacie legalizacyjnej, którą trzeba wnieść. Jest to obowiązkowe, aby uzyskać decyzję o legalizacji budynku.

Jak zalegalizować nową samowolę budowlaną? Wniosek należy złożyć w terminie 30 dni od dnia doręczenia postanowienia o wstrzymaniu budowy. Jeżeli prace budowlane będą kontynuowane pomimo wydanego postanowienia o wstrzymaniu budowy, inwestor otrzyma decyzję o rozbiórce. Po złożeniu wniosku o legalizację urząd wydaje postanowienie o przedłożeniu dokumentów legalizacyjnych. Te to:

• zaświadczenie o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;
• decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;
• projekt budowlany;
• zaświadczenie izby samorządu zawodowego o wpisaniu autora projektu na listę jej członków;
• oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane;
• postanowienie o uzgodnieniu z odpowiednim starostą kwestii linii zabudowy, elewacji, przebiegu dróg i uzbrojenia technicznego.

Na przedłożenie dokumentów legalizacyjnych inwestor ma 60 dni. Ile trzeba czekać na legalizację samowoli budowlanej? W aktach prawnych dotyczących procedury nie ma podanego terminu, w którym organ zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie. Niektóre organy stosują przepisy KPA, według których sprawy rozpatrywane są bez zbędnej zwłoki.

Opłata legalizacyjna jest konieczna do zakończenia procedury. Jest obowiązkowa, a uchylenie się od niej będzie oznaczać rozbiórkę obiektu. Koszt legalizacji samowoli budowlanej zależy chociażby od wielkości czy rodzaju budowli. Kara stanowi iloczyn stawki opłaty, współczynnika kategorii obiektu budowlanego i współczynnika wielkości obiektu budowlanego. Podstawowa stawka opłaty wynosi 500 zł. 

Upraszczając, koszt legalizacji samowoli bez zgłoszenia budowy to wydatek od 2500 do 5000 zł. Znacznie więcej trzeba zapłacić za samowolę bez pozwolenia na budowę. Tutaj wspomniana stawka podstawowa jest mnożona przez 50 i podane współczynniki. Kary mogą sięgnąć kilkuset tysięcy złotych. W praktyce często w przypadku samowoli domu jednorodzinnego opłata legalizacyjna to 50 tys. zł. 

Kosztu legalizacji samowoli budowlanej można uniknąć. Na to pozwala uproszczona procedura. Dotyczy ona jednak budynków zniesionych przed 1995 rokiem. Jeżeli właściciel potwierdzi dokumentem taki stan, urząd nie będzie wymagał opłaty legalizacyjnej. Niemniej konieczna będzie ekspertyza budowlana, aby potwierdzić, że budynek nie stanowi zagrożenia. 

Inwestor ma prawo odwołać się od naliczonej kary. Od wydanej decyzji powiatowego inspektora nadzoru budowlanego należy odwołać się do wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Jeżeli decyzja była wydana przez wojewódzkiego INB, odwołanie składa się do głównego inspektora nadzoru budowlanego.

Jak uniknąć kary za samowolę budowlaną? Można spróbować wystąpić o umorzenie postępowania, przedstawiając brak wiedzy o formalnościach. Niestety w praktyce jest to bardzo trudne do udowodnienia. Dla inwestorów pozostaje najczęściej legalizacja samowoli budowlanej.

CZYTAJ TAKŻE:

Ile kosztują materiały budowlane? Ich cena mocno winduje koszt budowy domu

Nowe przepisy miały być batem na spekulantów. "To działania pozorowane"

Wakacje kredytowe będą przedłużone? Rząd czeka na ruch RPP