Konsekwencje niepłacenia podatków

Problem 1: odsetki

Podatnik, który zalega z zapłatą podatku, powinien zdawać sobie sprawę, że jego dług wobec fiskusa z każdym dniem rośnie. Powiększa się bowiem o odsetki. Trzeba je zapłacić za okres od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin płatności podatku, do dnia uregulowania długu (włącznie).

Nie można liczyć na niższe odsetki - obliczone według stawki wynoszącej 75% stawki podstawowej - tylko dlatego, że dobrowolnie uiści się zaległy podatek. Jest to zarezerwowane dla tych, którzy przy spełnieniu określonych warunków wpłacają zaległość podatkową ujawnioną w wyniku korekty deklaracji czy zeznania.

Co można jednak w takiej sytuacji zrobić? Zazwyczaj problemem nie jest zapłata samych odsetek, lecz zaległego podatku. Jeżeli podatnik nie jest w stanie poradzić sobie z obciążeniami fiskalnymi, może zwrócić się do urzędu skarbowego o przyznanie ulgi w ich uregulowaniu. Do wyboru są: umorzenie, odroczenie, układ ratalny.

Na umorzenie długu fiskus decyduje się jednak w naprawdę wyjątkowych sytuacjach. Można na to liczyć, gdy na spłatę nie ma szans ani teraz, ani w przyszłości. Można jednak spróbować uzyskać umorzenie samych odsetek za zwłokę.

Najczęściej jednak urzędy skarbowe skłonne są odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległego podatku. Plusem tego jest to, że odsetki od zaległości podatkowej, której zapłata została odroczona lub rozłożona na raty, są naliczane do dnia wniesienia wniosku o przyznanie ulgi. Trzeba jednak uregulować opłatę prolongacyjną.

Niezależnie od tego, jaką pomoc w spłacie podatku podatnik chciałby uzyskać, na pozytywną decyzję może liczyć, gdy przemawia za tym jego ważny interes lub interes publiczny. W przypadku przedsiębiorców pod uwagę bierze się również regulacje dotyczące udzielania pomocy publicznej.

Problem 2: grzywna

Z uregulowaniem podatku nie należy zwlekać nie tylko z powodu rosnących odsetek. Nie warto tego robić, aby nie zostać posądzonym o notoryczne niepłacenie podatków w terminie. Może to bowiem skończyć się odpowiedzialnością karną skarbową. Podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, popełnia wykroczenie skarbowe. Grozi za nie grzywna.

Przepisy Kodeksu karnego skarbowego nie precyzują, kiedy mamy do czynienia z uporczywym płaceniem podatków z opóźnieniem. Pod pojęciem „uporczywy” powszechnie rozumie się trwający przez dłuższy czas lub cyklicznie powtarzający się. Podobne wyjaśnienie można znaleźć w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2003 r., sygn. akt I KZP 2/03. Sędziowie orzekający w tej sprawie stwierdzili, że za uporczywe niewpłacanie podatku w terminie należy uznać wielokrotne, powtarzające się nieuiszczanie podatku w terminie albo długotrwałe, chociażby jednorazowe, opóźnienie w jego regulowaniu.

Czy podatnik, który notorycznie spóźnia się z zapłatą podatków, może uniknąć kary? Wpłata podatków po terminie, powiększona o należne odsetki za zwłokę, zazwyczaj wystarcza, aby urząd skarbowy nie wyciągał od podatnika żadnych konsekwencji karnych skarbowych.

Warto jednak pamiętać, że kary za wykroczenie skarbowe można uniknąć dzięki „czynnemu żalowi”. Sprowadza się to do złożenia - na piśmie lub ustnie do protokołu - zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego i uiszczenia całej wymagalnej należności publicznoprawnej, uszczuplonej w wyniku dokonania tego czynu. Nie zawsze jednak „czynny żal” jest przepustką do bezkarności. Na samego siebie trzeba donieść, zanim fiskus sam dowie się o całej sprawie.

W przypadku gdy z powodu uporczywego niepłacenia podatków w terminie urząd skarbowy będzie chciał wymierzyć grzywnę, warto spróbować wynegocjować jak najniższy jej wymiar. Przy ustalaniu grzywny uwzględnia się bowiem stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy. Pod uwagę brane są również jego dochody oraz możliwości zarobkowe.

Problem 3: egzekucja

Podatnik, który zwleka z zapłatą podatku, powinien liczyć się z tym, że urząd skarbowy może ściągnąć go w trybie przymusowym. Trzeba być wówczas przygotowanym na wizyty poborców skarbowych, zajęcie wynagrodzenia za pracę, blokadę rachunków bankowych itp. Wiąże się to nie tylko z uciążliwością. Działania egzekucyjne podejmowane przez pracowników urzędu skarbowego kosztują. Koszty te obciążają natomiast, co do zasady, niesumiennego podatnika. „Rachunek” kosztów egzekucyjnych obejmuje: opłaty za czynności egzekucyjne, opłatę manipulacyjną i wydatki egzekucyjne.

Co można zrobić, aby nie dopuścić do zlicytowania majątku? Pewnym rozwiązaniem jest zwrócenie się do urzędu skarbowego o przyznanie ulgi w spłacie długu. Nie ma przeciwwskazań, aby zrobić to w czasie postępowania egzekucyjnego. Należy jednak pamiętać, że urząd skarbowy nie wstrzyma go tylko dlatego, że zostanie złożony wniosek o udzielenie ulgi. Dopiero jego pozytywne rozpatrzenie ma wpływ na postępowanie egzekucyjne. Jeżeli spłata zaległego podatku zostanie odroczona lub objęta układem ratalnym, postępowanie egzekucyjne będzie zawieszone. Jeżeli fiskus puści dług podatnika w niepamięć, postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone.

Warto - zwłaszcza jeśli wniosek o udzielenie ulgi w spłacie zaległego podatku nie zyska aprobaty urzędu skarbowego - spróbować ograniczyć rozmiary egzekucji. Sposobem na to jest chociażby wniosek o zwolnienie spod egzekucji określonych składników majątku, np. samochodu, którego odebranie spowoduje utratę możliwości zarobkowania, a tym samym spłaty zadłużenia. Można również złożyć zarzut zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. Z tym że występując z nim, należy wskazać majątek, z którego możliwa jest egzekucja, np. w zamian za odblokowanie rachunku bankowego można zaproponować zajęcie ruchomości. Jeżeli zarzut okaże się uzasadniony, sprawa skończy się wydaniem postanowienia o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego.