Moment powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług u małego podatnika

Mały podatnik to podatnik podatku od towarów i usług, w przypadku którego wartość sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty stanowiącej równowartość 1,2 mln euro. W przypadku podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzających funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, agentów czy zleceniobiorców kwota ta wynosi 45 tys. euro i dotyczy prowizji lub innej postaci wynagrodzenia. Kwotę tę przelicza się na złote na pierwszy dzień października poprzedzającego roku w zaokrągleniu do 1 000 zł. Powyższe ograniczenie w zakresie kwoty sprzedaży ma na celu limitację podmiotów mogących skorzystać z tych przepisów, przez co więksi podatnicy nie będą mogli z tej preferencji skorzystać.Mały podatnik może rozliczać się metodą kasową. Warto zaznaczyć, że wybór tej metody nie jest obowiązkiem, lecz prawem podatnika. Dlatego powinien on zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o chęci skorzystania z tej metody. Rozliczając się metodą kasową, deklaracje VAT składa się kwartalnie. Metodę tę należy kontynuować minimum 12 miesięcy, a chcąc z niej zrezygnować, należy o tym zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego.Ponadto podatnik po przekroczeniu w danym kwartale progów umożliwiających korzystanie ze statusu małego podatnika i rozliczanie się metodą kasową, powinien od miesiąca następującego po tym kwartale stosować zasady ogólne określania obowiązku podatkowego.

Metoda kasowa oznacza, że obowiązek podatkowy u małych podatników powstaje co do zasady z dniem otrzymania całości lub części zapłaty albo z upływem 180 dnia począwszy od daty dostawy lub świadczenia usługi. Obowiązek podatkowy zależy więc od otrzymania środków pieniężnych, co stanowi znaczne uproszczenie dla podatników i pomaga zachować lepszą płynność finansową. W przypadku metody kasowej tracą na znaczeniu daty dokonania dostawy lub wykonania usługi.Pierwszy przypadek wymieniony powyżej dotyczy dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz czynnych podatników VAT. W takim przypadku VAT należny rozpoznajemy w miesiącu otrzymania płatności, czyli de facto otrzymania VAT od kontrahenta. W efekcie nie ma przesunięcia pomiędzy miesiącem powstania obowiązku podatkowego a miesiącem otrzymania należnych środków, w tym także VAT.Druga opcja dotyczy pozostałych kontrahentów, niebędących podatnikami VAT. Zatem ustawodawca zdecydował się na rozróżnienia pomiędzy sprzedażą na rzecz określonych rodzajów kontrahentów. W praktyce gospodarczej powyższy zapis oznacza, że podatnik powinien ustalić status swojego kontrahenta, na rzecz którego dokonywana jest dostawa towarów czy świadczenie usług. Decyzja o kwalifikacji kontrahenta powinna zostać podjęta w dacie dokonania dostawy lub świadczenia usługi, a późniejsze zmiany np. w zakresie rejestracji nie mają na nią wpływu.Powyższe zasady dotyczą czynności wykonanych w okresie, kiedy podatnik był tzw. małym podatnikiem. Wynika to bezpośrednio z treści art. 21 ust. 2 ustawy o VAT. Zatem możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy pomimo tego, że podatnik nie jest już małym podatnikiem, to rozlicza się metodą kasową, ponieważ czynności zostały wykonane w czasie, kiedy miał prawo do takiego rozliczenia. Zatem pomimo że data dostawy czy data wykonania usługi straciły na znaczeniu, to ustawodawca zdecydował się na uzależnieniu możliwości korzystania z metody kasowej właśnie od tych dat.Na marginesie warto dodać, że otrzymanie częściowej płatności powoduje powstanie obowiązku podatkowego tylko do tej części. Oznacza to, że w sytuacji, gdy podatnik nie otrzyma całości środków, nie będzie w przypadku metody kasowej zobowiązany do rozliczenia całego VAT. Może to prowadzić do dodatkowej pracy administracyjnej związanej z prawidłowym rozliczeniem podatku, jednak w praktyce generuje oszczędności dla podmiotów korzystających z metody kasowej.

W przypadku metody kasowej rozliczania podatku od towarów i usług pojawia się kwestia opodatkowania czynności nieodpłatnych wynikających z przepisów ustawy o VAT (art. 7 ust. 2 oraz art. 8 ust. 2). Art. 21 ust. 1 ustawy o VAT odnosi się do konkretnego rodzaju podatnika - małego podatnika, wskazując, że obowiązek podatkowy powstaje w dacie otrzymania całości lub części płatności. W przypadku czynności nieodpłatnych brak jest płatności, a więc wydawać by się mogło, że obowiązek podatkowy w zakresie takich czynności również nie powstanie.

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na wyłączenia, czyli kwestie, które nie podlegają metodzie kasowej, pomimo że mały podatnik z niej korzysta. Zasady ustalania szczególnej daty obowiązku podatkowego u małych podatników nie mają zastosowania w przypadku transferu bonów jednego przeznaczenia określonego w art. 8a ust. 1 oraz ust. 3 ustawy o VAT, transakcji wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów czy przemieszczenia towarów do magazynu konsygnacyjnego w celu ich późniejszej dostawy. W takich przypadkach mali podatnicy powinni korzystać z zasad ogólnych rozpoznawania obowiązku podatkowego w VAT.Autor: radca prawny Robert NogackiKancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.