Nie każde odszkodowanie korzysta ze zwolnienia z PIT
Często zdarzają się sytuacje, kiedy ktoś zajmuje część gruntu osoby prywatnej (np. w związku z realizowaną inwestycją) a następnie na podstawie wcześniej zawartej umowy z właścicielem gruntu wypłaca mu odszkodowanie w umówionej wysokości. Podatnicy pytają czy w takiej sytuacji osoba otrzymująca odszkodowanie jest zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych, czy też może skorzystać ze zwolnienia podatkowego.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm. - dalej jako: "ustawa o PIT"), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o PIT zawiera katalog przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z punktem 9 tego artykułu źródłem przychodów są także "inne źródła". Stosownie do art. 20 ust. 1 za przychody z innych źródeł uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Ustawodawca używając sformułowania " w szczególności" przesądził, iż katalog ten ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.
Należy zauważyć, że w art. 21 ustawy o PIT ustawodawca sformułował katalog zwolnień podatkowych. Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe. Z kolei zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień: otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Powołane wyżej przepisy wskazują, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 15 grudnia 2010 r. (sygn. IPPB4/415-750/10-4/JS) słusznie zauważa, że: "Ze zwolnienia przedmiotowego - na podstawie cytowanych przepisów - korzystają bowiem jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, bądź też wyroków czy ugód sądowych, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy".
Podsumowując należy stwierdzić, że w sytuacji, gdy źródłem wypłaty świadczeń nie jest przepis rangi ustawowej lecz umowa, odszkodowania nie można zakwalifikować do świadczeń objętych zwolnieniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Odszkodowanie to nie stanowi również świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b cyt. ustawy, nie jest bowiem wypłacane na podstawie wyroku, czy też ugody sądowej. Kwota uzyskana z tytułu przedmiotowego odszkodowania podlega więc opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako przychód z innych źródeł.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
