Nowa Ordynacja podatkowa wyczekiwana przez miliony osób

Wczoraj postanowiła, że poczeka na opinię rządu i Trybunału Konstytucyjnego na temat zawartych w projektach propozycji.

Chodzi o dwa projekty, nad którymi podkomisja pracuje jednocześnie. Przygotowany w Kancelarii Prezydenta dokument zakłada m.in., że niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, rozstrzyga się na korzyść podatnika (zasada in dubio pro tributario). Zawiera ona także przepisy, które zwiększą pewność podatników w kwestiach związanych z przedawnieniem zobowiązań podatkowych.

Zaproponowano także, by w przypadku wybranych i nadużywanych przesłanek zawieszenia oraz przerwania biegu przedawnienia ograniczyć sumę okresów przerw i zawieszeń do 3 lat. W efekcie zobowiązania podatkowe przedawnią się nie później niż po 8 latach, co ma zwiększyć pewność obrotu gospodarczego. Zniesiona ma być też możliwość nieprzedawniania się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką (na nieruchomości) lub zastawem skarbowym (na ruchomościach).

Natomiast senacki projekt dostosowuje Ordynację podatkową do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z października 2013 r. Przewiduje wykreślenie z Ordynacji podatkowej niekonstytucyjnego zapisu, co spowodowałoby, że zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym będą podlegać przedawnieniu na takich samych zasadach jak niezabezpieczone zobowiązania.

Projekty trafiły do podkomisji stałej do monitorowania systemu podatkowego. Ta w środę zdecydowała, że istotne dla merytorycznej oceny projektów jest stanowisko rządu oraz opinia Trybunału Konstytucyjnego.

Wiceminister finansów Janusz Cichoń poinformował, że rząd nie przyjął jeszcze stanowiska w tej sprawie. - Jeśli chodzi o projekt pana prezydenta, to jesteśmy w trakcie uzgodnień międzyresortowych, czekamy na opinię Rady Legislacyjnej. Tę opinię spodziewamy się uzyskać w najbliższym czasie - powiedział wiceminister. Dodał, że liczy, iż w przyszłym tygodniu projekt opinii rządu trafi na Komitet Stały Rady Ministrów i w następny wtorek (za dwa tygodnie - PAP) rząd będzie mógł przyjąć opinię do projektów.

Cichoń zaznaczył, że oba projekty odnoszą się do kwestii przedawnienia i oba próbują dostosować prawo do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, ale propozycje prezydenckie są szersze. Wiceminister podkreślił, że wyrok ten nie jest jednoznaczny, a jego uzasadnienie nastręcza szereg wątpliwości.

- W związku z tym potrzebna i bardzo użyteczna - jeśli chodzi o tę regulację - byłaby wykładnia Trybunału Konstytucyjnego" - powiedział. - Ta materia jest niezwykle delikatna i wymaga szczególnej roztropności. Biorąc pod uwagę też konsekwencje, jakie wprowadzenie tych rozwiązań może nieść dla budżetu państwa (...), ale też dla tysięcy polskich rodzin. Przyjęcie ich zmuszałoby organy podatkowe do podjęcia w bardzo krótkim czasie działań egzekucyjnych w stosunku chociażby do hipotek mieszkaniowych, których mamy około stu tysięcy - powiedział.

Zdaniem Cichonia opinie pomogą doprowadzić do stanu, w którym będzie można uzyskać pewność, że jest równowaga między interesem podatnika i interesem publicznym, o którym też nie wolno zapominać. - Pozytywnie ustosunkowujemy się do pomysłu i wprowadzenia w życie zasady in dubio pro tributario - podkreślił Cichoń.

Przewodniczący podkomisji Zbigniew Konwiński (PO) zapowiedział, że w porozumieniu z szefową komisji finansów publicznych Krystyną Skowrońską wystąpi do marszałka Sejmu z prośbą o zawnioskowanie o wykładnię Trybunału Konstytucyjnego. - Ja również wystąpię o opinię do komisji kodyfikacyjnej, która pracuje nad szerszym projektem Ordynacji podatkowej (jego kierunkowe założenia przedstawiono we wtorek - PAP) - zapowiedział.

Marcin Święcicki z PO apelował, żeby zwracając się o opinie nie przedłużać prac nad zmianami, tak aby nowelizację można było uchwalić jeszcze w tej kadencji Sejmu. - Miliony ludzi czekają na tę ustawę i na jakieś rozstrzygnięcia, które będą broniły obywatela i jego racji przed państwem w sytuacjach wątpliwych - mówił.

Także wiceprzewodniczący podkomisji Michał Jaros (PO) zadeklarował, że jest zwolennikiem przyjęcia zmian zaproponowanych przez prezydenta. - Musimy stanąć po stronie przedsiębiorcy. Mam nadzieję, że przyjmiemy ten projekt po dyskusji na komisji, analizie wszelkich ekspertyz, po opinii Trybunału Konstytucyjnego i - mam nadzieję - pozytywnej opinii ministerstwa finansów, w tej kadencji - powiedział.

Przewodniczący Komitetu Podatkowego Pracodawców RP Robert Oliwa powiedział PAP, że prezydencki projekt jest pierwszym od niepamiętnych czasów, który przełamuje konwencję zaciskania podatnikom pasa. - Z tego powodu należy go oceniać niezwykle pozytywnie - powiedział. Zaznaczył, że prezydent przedstawił swoje propozycje w listopadzie ubiegłego roku, co oznacza, że niedługo będziemy obchodzić jego półrocze.

- Nie jest to bardzo obszerny projekt, a jak wiemy parlament, gdy chce, potrafi obradować bardzo szybko. Weźmy na przykład ustawę hazardową, ustawę górniczą czy o OFE. Jak trzeba, niektóre przepisy można uchwalać bardzo szybko, w ciągu paru dni - powiedział.

Jego zdaniem trudno zrozumieć intencje, które przyświecały przekazaniu projektu do podkomisji, czy decyzji o kolejnych opiniach do niego. - Projekt jest znany od wielu miesięcy, wiec tempo prac nad nim oceniam miernie albo słabo - powiedział.

Także Związek Przedsiębiorców i Pracodawców pozytywnie ocenia propozycje prezydenta. "Wprowadzając do polskiego porządku prawnego normatywną zasadę rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść podatnika, umacnia jego proceduralną pozycję i wyposaża w pewną (choć wciąż jeszcze niedostateczną) ochronę przeciwko nadgorliwym, a czasem niemal bezprawnym, działaniom organów podatkowych" - napisano w opinii.

Według organizacji zmiany przysługują się ochronie praw podatników i pewności prawa podatkowego, wzmacniając jednocześnie zaufanie do organów państwa. "Szereg zmian technicznych proponowanych w projekcie, uzupełnia dwa główne jego elementy, składając się na propozycję aktu prawnego, uwzględniającego wielokrotnie podnoszone na forum publicznym uwagi" - dodano.

Zdaniem Związku do pełnej sanacji polskiego prawa podatkowego prowadzi jeszcze bardzo długa droga i ciężko oczekiwać, by pojedyncza nowelizacja przyniosła spektakularne efekty w skali makro. "Uznać jednak należy, że omawiany projekt jest krokiem w zdecydowanie dobrą stronę, licząc jednocześnie na kontynuację takiej linii legislacyjnej w niedalekiej przyszłości" - podkreślono.

Prezydencki projekt przewiduje ponadto ograniczenie możliwości nadania decyzji podatkowej rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacji, gdy do przedawnienia zobowiązania podatkowego zostało mniej niż 3 miesiące. Zgodnie z propozycjami prezydenta podatnik korygujący deklarację podatkową nie będzie musiał pisać i wysyłać organom skarbowym uzasadnienia korekty, chyba że zostanie o to poproszony.

Zaproponowano ponadto uchylenie uciążliwych - według firm - obowiązków administracyjnych związanych z "korektą kosztów" w podatkach dochodowych oraz regulacje umożliwiające kontrolę ksiąg w miejscu, gdzie są prowadzone. W projekcie znalazły się także regulacje zmierzające do zmniejszenia kosztów funkcjonowania administracji podatkowej.

Eksperci pozytywnie oceniają propozycję stworzenia katalogu praw podatnika, który miałby się znaleźć się w nowej Ordynacji podatkowej. Wyrażają wątpliwości ws. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania..

Doradca podatkowy Mariusz Korzeb w rozmowie z PAP stwierdził, że zapowiedziany we wtorek projekt nowej Ordynacji podatkowej należy ocenić pozytywnie. - Założenia, które zostały przedstawione podczas konferencji mają na celu wprowadzenie zmian bez wątpienia korzystnych z punktu widzenia podatników i należy mieć nadzieję, że wejdą one w życie. Stworzenie podstawowego katalogu zasad ogólnych praw podatnika jest konieczne - mówił.

Zdaniem eksperta Konfederacji Lewiatan Przemysława Pruszyńskiego skatalogowanie praw i obowiązków podatników w Ordynacji Podatkowej jest ważną zmianą i na pewno będzie miała ona istotny wpływ na podniesienie świadomości podatników.

- Dzisiaj, jeżeli pewne standardy zachowań i postępowania administracji podatkowej wynikają z różnych aktów prawnych to podatnicy nie są tego świadomi. Nie znając swoich praw nie wiedzą nawet, kiedy urzędnik lub organ podatkowy nadużywa uprawnień - powiedział PAP Pruszyński.

Jego zdaniem w wypadku stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowaniu istotna będzie praktyka. - To są trudne przepisy i tutaj bardzo duże znacznie będzie miało to, w jaki sposób będą one stosowane. Niosą one ze sobą bardzo duże ryzyko, bo podatnik będzie ponosił konsekwencje tak naprawdę działalności zgodnej z prawem, którą minister finansów będzie kwestionował, jako tą, która służy unikaniu opodatkowania.

Proszę pamiętać, że z żadnych przepisów nie wynika, iż podatnik ma płacić możliwie najwyższe podatki, a wręcz przeciwnie z orzecznictwa sądów wynika, że mamy prawo do kształtowania swoich stosunków gospodarczych tak, aby były one najbardziej dla nas opłacalne - zaznaczył Pruszyński.

Ekspert ocenił, że duże znacznie w stosowaniu tych przepisów może odegrać Rada ds. unikania opodatkowania, która "będzie ciałem doradczym kształtującym ramy, co do tego, jakie zachowania traktować, jako unikanie opodatkowania a jakie nie". - Ważne, aby wśród jej członków znalazł się przedstawiciel przedsiębiorców znający realia rynkowe - powiedział.

Pruszyński powiedział także, że wprowadzenie do ordynacji zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika (in dubio pro tributario) jest dobrym rozwiązaniem, ale istotna będzie także praktyka oraz to jak dosłownie zostanie ona zapisana w ustawie - powiedział ekspert.

Marek Siudaj z Tax Care stwierdził, że konsultacje społeczne projektu nowej Ordynacji podatkowej "będą gorące, bo nowe przepisy mają zawierać kontrowersyjną klauzulę o unikaniu opodatkowania". Dodał, że zaproponowane w projekcie nowej Ordynacji Podatkowej klauzula o unikaniu opodatkowania zakłada, że jeśli urzędnik fiskusa uzna, iż jakaś transakcja została przeprowadzona wyłącznie w celu obniżenia podatku, będzie mógł samodzielnie określić podatek w taki sposób, jakby tej transakcji nie było.

Siudaj wskazał, że ta propozycja zawarta w "starej" Ordynacji podatkowej (nadal nie przyjął jej rząd - PAP), bardzo nie podoba się przedsiębiorcom, gdyż daje zbyt dużą swobodę urzędników fiskusa w decydowaniu o wysokości opodatkowania. - Wprawdzie udało się ograniczyć działanie klauzuli tylko do przypadków, w których zobowiązanie podatkowe przekracza 50 tys. zł, jednak przedsiębiorcy nadal obawiają się tego rozwiązania - stwierdził.

Założenia kierunkowe do nowej Ordynacji podatkowej przygotowała Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego, która zapronowała w nich m.in. by podatnikom dać uprawnienie do uzyskiwania z wielu źródeł informacji o charakterze urzędowym oraz ochronę, jeśli podatnik się do nich zastosuje. Podatnicy mogliby dokonać uzgodnień z organem podatkowym, co do przeszłych lub przyszłych rozliczeń - zanim dojdzie do sporu. W ustawie znalazłaby się procedura rozwiązywania sporów z udziałem mediatorów.

Zmiany mają dotyczyć też przedawnień zobowiązań podatkowych. Organ podatkowy miałby skrócony czas na dokonanie wymiaru podatku (doręczenia decyzji pierwszej instancji) - 3 lata dla rozliczenia podatków spoza działalności gospodarczej i 5 lat do rozliczeń przedsiębiorców. W przypadku, gdy wysokość podatku jest znana (wynika z deklaracji, decyzji) organ podatkowy mógłby egzekwować należności przez 5 lat.

Nowa Ordynacja ma też zawierać katalog podstawowych praw i obowiązków podatnika. Wśród nich miałoby się znaleźć m.in.: prawo do rzetelnego, bezstronnego, sprawnego i terminowego załatwiania sprawy podatkowej; prawo do ochrony prywatności i danych podatnika; prawo do naprawienia szkody; prawo do uzyskania informacji; prawo do uprzejmego, profesjonalnego i sprawiedliwego traktowania. Zwiększona ma być rola tzw. czynności sprawdzających, jako mniej sformalizowanej formy weryfikacji zobowiązań.

Ponadto zaproponowano uporządkowanie procedury kontroli podatkowej. Zdaniem Komisji powinna być ona przyjazna dla podmiotów wywiązujących się z obowiązków podatkowych. Natomiast kontrola skarbowa powinna być nakierowana na zwalczanie przestępczości skarbowej: działania w zorganizowanej grupie przestępczej, pranie brudnych pieniędzy, wystawianie pustych faktur itp.

W przyszłej Ordynacji ma się też znaleźć tzw. klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Miałaby ona uniemożliwić dokonywanie sztucznych i niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, za pomocą, których podatnik próbowałby ominąć przepisy i osiągnąć korzyści podatkowe. Ciężar udowodnienia tych okoliczności będzie spoczywał na organach fiskusa.