Przychody nieprzekraczające miesięcznie 200 zł - problemy w praktyce

Trzeba przyznać, że zastanawia fakt, dlaczego od 1 stycznia 2009 r. ustawodawca zdecydował się powrócić do rozwiązania, które w analogicznym kształcie już przecież niegdyś obowiązywało na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy o PDOF w brzmieniu obowiązującym do końca 2003 r.) i ówcześnie zostało ocenione negatywnie. W konsekwencji uchylenia tego przepisu od 1 stycznia 2004 r., aż do 31 grudnia 2008 r. wszystkie dochody z działalności wykonywanej osobiście podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Na czym w praktyce polega zmiana wprowadzona od 1 stycznia 2009 r.?

Przypomnijmy, że od 1 stycznia 2009 r. przychody z działalności wykonywanej osobiście, w zakresie określonym w art. 13 pkt 2 lub 5-9 ustawy o PDOF (czyli między innymi z tytułu umowy zlecenia, umowy o dzieło, kontraktu menedżerskiego, uprawiania sportu, powołania do składu: zarządu, rady nadzorczej, komisji lub innego organu stanowiącego osoby prawnej), których wysokość należna osobie niebędącej pracownikiem płatnika, z tego samego tytułu, nie przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwoty 200 zł - podlegają opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 18% przychodu (art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PDOF).

WAŻNE: W konsekwencji, od 1 stycznia 2009 r. przychody, o których mowa w art. 13 pkt 2 lub 5-9 ustawy o PDOF, są opodatkowane w formie ryczałtu, jeżeli:

• świadczenie dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem płatnika oraz
  
  

• suma należności z tego samego tytułu (np. z umowy zlecenia) nie przekracza w danym miesiącu od tego samego płatnika kwoty 200 zł.

Obowiązek poboru zryczałtowanego podatku dochodowego ciąży na płatniku, a więc np. na firmie będącej zleceniodawcą (art. 41 ust. 4 ustawy o PDOF).

Zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty jego uzyskania (tak stanowi art. 30 ust. 3 ustawy o PDOF).

Ponadto przepisy ustawy o PDOF nie przewidują możliwości odliczenia od omawianych przychodów opodatkowanych w formie ryczałtu składek potrąconych przez płatnika na ubezpieczenia społeczne, a od zryczałtowanego podatku - składki potrąconej przez płatnika na ubezpieczenie zdrowotne.

Omawianych przychodów opodatkowanych w formie ryczałtu podatnik nie wykazuje w rocznym zeznaniu podatkowym (art. 45 ust. 3 pkt 1 ustawy o PDOF).

Obowiązki płatnika składek na ubezpieczenia społeczne i składki na ubezpieczenie zdrowotne

Przychody w rozumieniu ustawy o PDOF, co do zasady, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, reguły opłacania tych składek, a także obowiązki ciążące w tym zakresie na płatnikach (np. zleceniodawcach) zostały uregulowane odpowiednio w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.) i w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

Postanowienia tych ustaw nie przewidują możliwości zwolnienia płatnika z obowiązku pobrania składek do ZUS w przypadku, gdy podstawę wymiaru składek stanowi przychód podlegający opodatkowaniu w formie zryczałtowanego podatku dochodowego.

Możliwość odliczenia składek na ubezpieczenia społeczne i składki na ubezpieczenie zdrowotne w rocznym zeznaniu podatkowym

Podatnik będzie mógł odliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i składkę na ubezpieczenie zdrowotne, które zostały potrącone przez płatnika w 2009 r. z należności opodatkowanej zryczałtowanym podatkiem dochodowym, jeżeli w tym samym roku osiągnie również dochody innego rodzaju, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych - według skali podatkowej (np. ze stosunku pracy, z emerytury lub renty, z działalności gospodarczej, etc.).

Wynika to z przepisów art. 26 ust. 1 pkt 2 i art. 27b ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o PDOF.

Składki te podatnik odliczy dopiero w zeznaniu rocznym, odpowiednio: od dochodu i od podatku (przy czym kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek dochodowy, nie może przekroczyć 7,75% podstawy jej wymiaru).
 

Wysokość podlegających odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie (art. 26 ust. 7 i art. 27b ust. 3 ustawy o PDOF).

W przypadku omawianych należności, opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym, płatnik nie jest zobowiązany do wystawiania informacji PIT-11.

WAŻNE: Nie ma żadnych przeszkód natury prawnej, aby płatnik na wniosek podatnika wystawił zaświadczenie, w którym wykaże kwoty potrąconych w roku podatkowym ze środków podatnika: składek na ubezpieczenia społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Opodatkowanie wynagrodzeń wypłacanych członkom rady nadzorczej osoby prawnej

Przychody otrzymywane przez osoby należące do składu rad nadzorczych lub innych organów stanowiących osób prawnych (w tym spółdzielni) zalicza się do przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 ustawy o PDOF. Do przychodów tych mają odpowiednio zastosowanie omawiane przepisy art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PDOF, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2009 r.

Jeżeli zatem kwota wypłat dla członka rady nadzorczej, który nie jest pracownikiem płatnika, w danym miesiącu 2009 r. nie przekracza 200 zł - to wówczas płatnik nie pobiera zaliczki na podatek dochodowy, lecz zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 18% przychodu.

W myśl art. 30 ust. 3 ustawy o PDOF, zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty jego uzyskania. Oznacza to, że w przypadku, gdy wynagrodzenie członka rady nadzorczej, który nie jest pracownikiem płatnika, podlega opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym - nie mają zastosowania miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości 111,25 zł. Koszty te bowiem przysługują tylko przy obliczaniu dochodu opodatkowanego na zasadach ogólnych.

Należy również zauważyć, że członkowie rad nadzorczych, posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Polski - podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, na zasadach określonych w przepisach ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego tych osób powstaje z dniem powołania na członka rady nadzorczej, a wygasa w dniu zaprzestania pełnienia tej funkcji.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członków rad nadzorczych stanowi kwota przychodu, w rozumieniu przepisów ustawy o PDOF, otrzymywanego z tytułu pełnionej funkcji (wynika to z art. 81 ust. 8 pkt 12 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej).

Za członka rady nadzorczej składkę na ubezpieczenie zdrowotne, jako płatnik, oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza na właściwy rachunek podmiot wypłacający świadczenie pieniężne.