Taka opinia została wyrażona przez przedstawicieli branży podczas posiedzenia sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które odbyło się 19 lutego br. Od początku ostrzegamy przed niekorzystnymi zmianami, jakie ustawa niesie dla polskiej gospodarki - sadowników, rolników, producentów oraz konsumentów.
Proponowana przez Ministerstwo Finansów podwyżka stawki VAT na napoje owocowe lub warzywne z 5 proc. do 23 proc. będzie odczuwalna dla wielu grup polskiej gospodarki. Wzrost podatku aż o 18 pkt. proc. będzie stanowić olbrzymie obciążenie dla całego sektora rolno-spożywczego.
Wśród szeregu problemów, które pozostają nierozwiązane, sadownicy zwracają uwagę na utrzymujące się rosyjskie embargo na eksport polskich owoców, rosnącą konkurencję na rynku owoców i warzyw z zagranicy, szczególnie ze Wschodu, problemy z zatrudnieniem pracowników do zbioru plonów czy trudności z zagospodarowaniem owoców. Podniesienie VAT na napoje owocowe z wysoką zawartością soku do maksymalnej 23 proc. stawki, jeszcze bardziej zmniejszy zapotrzebowanie branży na owoce i warzywa z polskich upraw - nawet o 150 tys. ton w skali roku. To oznacza olbrzymie problemy dla polskich sadowników, rolników i producentów. Najmocniej odczują to producenci jabłek, ale także czarnej porzeczki, wiśni, aronii, czy marchwi. Szacujemy, że zapotrzebowanie na jabłka spadnie nawet o 121 tys. ton/rok. To ogromna ilość, większa niż łączny roczny eksport naszych jabłek do krajów azjatyckich, Półwyspu Arabskiego i do Afryki. Sprzedajemy tam ca 95 tys. ton, a i tak wymaga to ogromnego wysiłku i kosztownych działań promocyjnych i handlowych. Przetwórstwo w Polsce jest odbiorcą ponad 60 proc. zbiorów jabłek i prawie 100 proc. aronii, porzeczki czarnej i wiśni. Soki wytwarzane z tych owoców w dużej części są wykorzystywane i do produkcji napojów owocowych, resztę musimy wyeksportować, co z uwagi na rosnącą konkurencję innych krajów, z roku na rok jest coraz trudniejsze.
Uważamy, że należy wprowadzić taki system podatkowy, który będzie kompleksowo wspierał rolnictwo, by jak najwięcej surowców produkowanych przez polskich rolników i sadowników można było zagospodarować. Teraz w produkcji owoców Polska jest liderem europejskim, a w niektórych przypadkach światowym. Warto podejmować takie działania prawno-ekonomiczne, które wzmocnią ten trend, a nie pogorszą pozycję konkurencyjną polskiego sektora rolno-spożywczego.
Podwyżki podatków na napoje owocowe i warzywne będą dotkliwe również dla konsumentów. Wielokrotnie mówiliśmy o niekorzystnych zmianach w strukturze konsumpcji i jakości samych produktów, które wynikną w następstwie podwyżek VAT-u. Aktualnie rynek napojów owocowych i warzywnych w Polsce wyróżnia się na tle krajów Unii Europejskiej wysoką zawartością soku. U nas jest to min. 20 proc., podczas gdy w krajach UE ta wartość jest o połowę niższa, a we Francji i w Wielkiej Brytanii tylko 5 proc. Prężnie rozwijająca się gałąź napojów owocowych z wysoką zawartością soku z owoców lub przecieru z warzyw, która jest unikalna dla Polski i wyróżniająca się na globalnym rynku, może zostać gwałtownie zahamowana. Producenci, poszukując możliwości konkurowania na rynku napojów, będą zmuszeni ograniczyć inwestycje w innowacje lub poszukiwać oszczędności kosztem jakości produktu.
Z punktu widzenia kosztów, szacuje się, że zmiany będą dotkliwe nie tylko dla producentów, ale i konsumentów. Mimo deklaracji neutralności matrycy VAT dla budżetu państwa oraz konsumenta, w przypadku propozycji stawki VAT na napoje owocowe można mówić o tendencji odwrotnej. Uważamy, że podwyżka podatku na napoje owocowe ma zminimalizować niższe wpływy do budżetu z tytułu preferencyjnych stawek VAT na szereg innych produktów w średnim koszyku dóbr konsumenta. Wyższy podatek VAT na napoje owocowe oznacza wzrost obciążeń dla nabywców, nawet na kwotę ok. 400 mln zł.
Ministerstwo Finansów w trakcie konsultacji społecznych, pod wpływem argumentów branży, przystało na pozostawienie preferencyjnej 5-proc. stawki VAT na nektary. Rozwiązanie to nie jest traktowane przez sadowników i producentów soków jako propozycja kompromisowa. Problem nie został rozwiązany, ponieważ napoje owocowe mają być obłożone maksymalną, 23-proc. stawką VAT. Zwracamy uwagę, że napoje owocowe mają kluczowy, bo aż 50 proc. udział w strukturze spożycia. Nektary zaś, opodatkowane na poziomie 5 proc., to zaledwie 12 proc. rynku. Negatywnie oceniamy także ostatnią propozycję resortu finansów, która zakłada 5 proc. stawkę VAT także na napoje warzywne, w których udział masowy soku warzywnego wynosi co najmniej 50 proc. składu surowcowego. Zwracamy uwagę, że po pierwsze, aktualnie na rynku w ofercie nie ma takich napojów (zawierających min. 50 proc. przecieru z warzyw) stąd taka opcja pozostaje bezcelowa, z drugiej strony, nadal nierozwiązane pozostają problemy sadowników zajmujących się uprawą owoców. W interesie polskiego budżetu, gospodarki i krajowych producentów napojów byłoby utrzymanie dotychczasowej, 5-proc. stawki VAT zarówno na nektary, jak i napoje owocowe i warzywne zawierające min. 20 proc. soku lub przecieru. W przeciwnym razie, stracą polscy producenci i rolnicy, a zyskają zagraniczni producenci.
Branża zwraca uwagę także na istotną kwestię związaną z porządkowaniem stawek VAT, która w zamyśle ustawodawcy, miała zakładać ten sam podatek na produkty podobne. Napoje owocowe i warzywne oraz nektary są wyrobami bardzo zbliżonymi do siebie pod względem charakteru, technologii produkcji, wartości odżywczej i oczekiwań konsumentów. Nektary oraz napoje owocowe i warzywne należą do jednej grupy nomenklatury scalonej (2202) i ich podatkowe rozdzielenie zrodzi interpretacyjne trudności i jest wbrew deklaracji Ministerstwa Finansów o uproszczeniu klasyfikacji. Wprowadzanie dwóch różnych stawek VAT na mocy arbitralnej decyzji ministerialnej będzie rodziło trudności interpretacyjne. Dotychczasowe rozwiązanie opierało się na prostym i łatwym w odbiorze kryterium minimalnej zawartości soku lub przecieru owocowego i warzywnego. Postulujemy utrzymanie podatku VAT na nektary oraz napoje owocowe i warzywne z min. 20-proc. zawartością soku lub przecieru, na dotychczasowym, 5-proc. poziomie.
Julian Pawlak, prezes, Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS) i dr Witold Boguta, prezes, Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw (KZGPOiW)
